روند شکل گیری کتاب های چاپ سربی در دوره قاجار بین سال های 1233 تا 1250 ه. ق

گسترش صنعت چاپ از تحولات مهم فرهنگی عصر قاجار به شمار می رود. در این دوره برای نخستین بار دانش از انحصار کتابخانه ها خارج شد و از طریق چاپ و انتشار کتاب تحولی نوین در نظام آموزشی به وجود آمد. بررسی سیر تحول این مسیر می تواند دریچه ای جدید برای رسیدن به مسیر تاریخی فرهنگی این سرزمین باشد. هدف از این پژوهش ترسیم مراحل شکل گیری صنعت چاپ و نشر و ورود چاپ سربی به ایران بوده است تا بدین طریق سعی و تلاش بانیان و چاپگران اولیه این کتب در به سامان رساندن این شیوه چاپی و ایجاد اشتیاق درخوانندگان برای مطالعه آنها هرچه بهتر نمایش داده شود. همین طور مشخص گردد چه افرادی از جامعه و حتی افرادی از حکومت قاجار نقش موثری را در پیشبرد این اهداف بر عهده داشته اند.
این پژوهش کوشیده است عوامل شکل گیری صنعت چاپ در دوران قاجار را شناسایی کند و نقش افراد، مراکز و رویدادهای اجتماعی را در این خصوص بررسی کند. ایجاد چاپخانه سربی در زمان قاجار معلول تحولاتی بود که سبب تولید کتاب هایی شد مغایر با باورهای ایرانیان نسبت به کتبی که سال ها با آن مانوس بودند. این تحقیق مشخص می سازد که چاپگران با درنظر داشتن کتاب آرایی سنتی به تولید کتاب هایی با استفاده از حروف مجزای چاپی اقدام ورزیدند و حرکت تدریجی اما با برنامه آنها پایه های علم، مذهب و فرهنگ را مستحکم ساخت. مسیر این جریان در کتاب های چاپ شده در شهرهای تبریز، تهران و اصفهان قابل پیگیری است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام شده و داده های آن به شیوهکتابخانه ای و میدانی گرد آمده است. به همین منظور تعدادی از کتاب های دوره تاریخی مذکور بین 1233 تا 1250 ه. ق از نزدیک بررسی و از آنها عکاسی شد. با توجه به حجم بالای مطالب در این زمینه فیش هاپس از گردآوری طبقه بندی، تشریح و مورد استدلال و تجزیه وتحلیل قرار گرفتند.