ساختار تولید و درک استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی

استعاره که بخش مهمی از ارتباط کلامی ما را تشکیل می دهد از مباحثی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان حوزه های مختلف علوم بشری را در سراسر هستی به خود مشغول داشته است. از زمان های قدیم، در ادبیات سعی شده که استعاره ها مورد تعریف و طبقه بندی قرار گیرد و به عنوان موضوعی ادبی در شعر و خطابه و بلاغت جایگاهی به خود اختصاص دهند. در این پژوهش ها از زمینه ها و مفاهیمی سخن به میان آمده که یقینا امروزه می تواند در تبیین و سازوکار استعاره موثر واقع شوند. ازجمله ناقدان و بلاغت دانان برجسته اسلامی که در سایه اثبات اعجاز بیانی قرآن با تلاش روشمند خود موفق شد به افق های بی سابقه ای در مطالعات ادبی و زبانی ازجمله استعاره دست یابد که تا آن زمان سابقه نداشت عبدالقاهر جرجانی (د 471ق) است او دیدگاهی را در خصوص ساختار تولید و درک استعاره ارائه نمود که علاوه بر جنبه های ادبی استعاره، جنبه های روان شناختی و تلاش ذهنی آفریننده و شنونده استعاره ها را نیز مورد مداقه قرار داده است. مبانی و اصولی که او دراین باره برشمرده است امروزه نیز می تواند راهگشا و الهام بخش باشند. در این مقاله سعی بر آن است هر چند مختصر به تبیین این مبانی پرداخته شود.