نوع ادبی سوگندنامه

سوگندنامه، نوع ادبی ویژه ای در ادبیات فارسی است. در این نوع ادبی که نمونه های فراوانی از آن در دیوان های شاعران و تذکره ها و جنگ ها ضبط شده است، شاعر بر طبق مبانی و اصولی خاص و شناخته شده، می کوشد تا با به کارگیری ساختارهایی ویژه و در ضمن قصیده ای مدحی، خود را از اتهاماتی که به وی وارد شده است، تبرئه نماید و برای آن که ممدوح، سخن وی را باور کند، پیاپی سوگند می خورد. در تحقیقاتی که تاکنون درباره ی این نوع ادبی منتشر شده است، محققان به صرف این که در شعری، سوگند آمده باشد، آن را سوگندنامه محسوب کرده اند؛ در حالی که آوردن سوگندهای پیاپی در قالب قصیده، مهم ترین مشخصه ی این نوع ادبی است و اگر در ضمن قالب های شعری دیگری چون قطعه، غزل و مثنوی، سوگند آمده باشد نمی توان آن را به معنای دقیق، سوگندنامه خواند. در برخی از جنگ ها و دیوان های شعر، سوگندهای پیاپی را در غیر از قالب قصیده، قسم نامه یا قسمیه خوانده اند. در این نوشتار، تمام نمونه های سوگندنامه ها را که از آن آگاهی داشته ایم، بر اساس سیر تاریخی آن ها از قدیم به جدید، گرد آورده ایم و قالب، موضوع، درون مایه، ساختار، لحن، مخاطب و مناسبات بینامتنی آن ها را بررسی کرده ایم.