واکاوی شخصیت فرهاد، در منظومه خسرو و شیرین نظامی

خسرو و شیرین، شخصیت هایی تاریخی هستند؛ اما از فرهاد تنها ردپای محوگونه ای در برخی متون بر جای مانده است و جایگاه تاریخی او لغزان و قابل تردید می نماید؛ از دیگر سو شیرین در داستان نظامی، شخصیتی آرمانی دارد که با روایت های تاریخی نزدیک به روزگار نظامی چندان همسو نیست. با نگاهی دقیق به خسرو و شیرین، می توان دریافت که نظامی شیرین را عامدانه تطهیر کرده است و با این روش، الگویی از معشوق آرمانی به دست داده است. بن مایه ی عامیانه ی داستان به ما نشان می دهد که فرهاد برخلاف تصور تاریخی جامعه، تنها نقش یک قربانی عشقی را در این منظومه بازی می کند. فرهاد در این داستان بازیچه ی شیرین است و ورود او به داستان، نتیجه ی کنش متقابل شیرین در برابر هوس رانی های لگام گسیخته ی خسرو است. در این منظومه، عشق فرهاد با شور و اشتیاق بسیار توصیف شده است و از آن جا که چنین عشقی، با مشخصات جامعه ی ایران هماهنگ بوده، مورد اقبال عام قرار گرفته و فرهاد، قهرمان ناکام این عشق، الگوی عاشق و دلداده ی راستین گشته است. در این جا کوشش شده تا برمبنای تئوری توطئه، خوانش جدیدی از این منظومه ارائه گردد و نشان داده شود که فرهاد چگونه نقش یک قربانی از پیش تعیین شده را ایفا می کند. در نهایت، مقاله می کوشد از تصویر عاشق آرمانی در ادبیات و فرهنگ ایران، که این منظومه در ساخت و شکل گیری آن نقش عمده داشته است، به نوعی کلیشه زدایی کند.