هرمس در آیین مانی و تاثیر آن بر اندیشه های سهروردی

یکی از مهمترین نتایج برخورد دو تمدن کهن مصری و یونانی در اسکندریه، مکتبی عقلی بنام مکتب هرمسی است که مشتق از نام کسی است که مکتب به او منسوب شده است. این مکتب بعدها توانست آثار قابل ملاحظه یی بر جهان غرب و نیز بر عالم اسلام بر جای گذارد. برخی از حکما در عالم اسلام، مسیحیت و یهود بویژه در قرون وسطی بر این باور بودند که هرمس بنیانگذار علوم است. تعداد کسانی نیز که از عقاید هرمسی تاثیر پذیرفته اند کم نبوده و در حقیقت باید گفت که بیشترین تاثیرات هرمسی بر ایشان، حاصل مطالعات و برخوردهایشان با کتب اسلامی بوده است. در عصر تجدید حیات فرهنگی نیز از اهتمام متفکرین غربی بر این مکتب کاسته نشد و روی هم رفته مکتب هرمسی، با فلسفه یی خاص در باب طبیعت و جهان، تاثیراتی عمیق بر هر دو تمدن غربی و اسلامی برجای گذارد. بر همین اساس، پژوهش در عقاید و مناشی این مکتب میتواند در استنباط ویژه گی های اساسی حیات عقلانی عالم اسلام و مسیحیت راهگشا باشد. تاثیرات مهم این مکتب عقلی حتی در فلسفه اسلامی نیز بروز دارد؛ بخصوص در فلسفه اشراق، عقیده به راهنمایی آسمانی که از آن به «طباع تام» نام میبرند، همان چیزی است که بنا بر آنچه از نوشته های مانوی چین و باقیمانده های آن به زبان قبطی برمی آید، مانویان نیز به حقیقتی مانند «طباع تام» اعتقاد داشتند که آن را «وهمن بزرگ» یا «منوهمد بزرگ» مینامیدند.