پارادوکس همانندی/ تفاوت در تجربه مهاجرت و نقش آن در نگاه مهاجر نسبت به موطن مطالعه موردی مهاجرت یوسف و موسی (ع) در قصص قرآن

قصه های قرآنی با نقشمایه هجرت اندک است و در همان چند نمونه نیز، موضوع مهاجرت ذیلی بر غرض الاهی در تبیین مفاهیم دینی، و در راستای رسالت انبیا ست. این قصه ها از بابت برخی مفاهیم فرهنگی هم دارای اهمیت است. این که چنین قصه هایی قرآنی تا چه حد با مبحث مهاجرت که در دوران معاصر آن را می شناسیم، دارای ارتباط هستند و این که تا چه اندازه امکان بررسی آنها بر اساس نظریات مربوط به مهاجرت در علوم اجتماعی وجود دارد، موضوع قابل تاملی است. در میان نظریات مهاجرت، نظریه پارادوکس همانندی/ تفاوت در تعامل میزبان و مهاجر، همچون رویکردی فرهنگی جامعه شناختی نسبت به موضوع مهاجرت، بیانگر آن است که در این تعامل، باید میزانی از همانندی و اندازه ای از تفاوت حفظ شود. اما مسئله مهمی که باید بدان پاسخ داد آن است که به میزان کمی یا فزونی یکی از این دو کفه همانندی یا تفاوت، نتیجه حاصل چه اثری بر نگاه مهاجر نسبت به زادبوم پیشین خود و اقامتگاه کنونی یا به بیان دیگر، موطن و مهجر دارد؛ پرسشی که به نظر می رسد پیروان نظریه فوق تا کنون در پاسخ بدان ساکت بوده اند. بنا ست که در این مقاله با ابتنای سخن بر نظریه یاد شده، تلاش کنیم حکایات قرآنی مهاجرت یوسف و موسی (ع) را با موضوع تطبیق دهیم و بر همان اساس، مصداقهایی برای گونه های مختلف تعامل میزبان و مهاجر بیابیم.