زیبایی شناسی ساختار تشبیه در اشعار محمدعلی بهمنی

مقاله حاضر تلاشی است در جهت بررسی و شناخت زیبایی های هنری تشبی هات اشعار محمدعلی بهمنی که در آن تشبی هات از وجوه مختلف بلاغی؛ یعنی موضوعی، طرفین تشبیه، زاویه تشبیه، ساختار شکلی، وجه شبه، ادات، حسی، عقلی و انتزاعی بودن، تشبی هات گسترده و فشرده، بررسی، دسته بندی و سپس به کمک جدول و نمودار تحلیل آماری و علمی از آن ارائه گردیده است. شعر بهمنی از لحاظ تشبیه غنی است و انواع مختلف تشبیه در شعر او به کار رفته است (519 مورد). در بحث عناصر مشبه و مشبه به، بهمنی نگاهی گسترده دارد و تقریبا در هر موضوعی وارد شده است اما بیشتر به عناصر و اوصاف انسانی توجه دارد به طوری که 359 مورد یعنی 2/ 69 درصد از کل مشبه ها و 98 مورد با 9/ 18 درصد از کل مشبه به های او از این عنصر اخذ شده است. با دقت در اشعار او می توان دریافت که 38 درصد تشبی هات نو است. تشبی هات بهمنی از نظر ذکر و حذف ادات و وجه شبه بدین گونه اند: 63 مورد (2/ 12 درصد) مفصل (کامل الارکان)، 51 مورد (8 /9 درصد) مجمل (بدون وجه شبه)، 106 مورد (4/ 20 درصد) موکد (بدون ادات) و 299 مورد (6/ 57 درصد) بلیغ (بدون وجه و ادات). حذف وجه شبه سبب تلاش ذهنی و کسب لذت ادبی بیشتر می گردد و بر تاثیر تشبیه می افزاید و حذف ادات تشبیه، ادعای اتحاد و هم سانی مشبه و مشبه به را قوت می بخشد. از نظر ساختار شکلی و ظاهری انواع تشبیه مفروق، ملفوف، جمع، تسویه، تفضیلی و مضمر در شعر بهمنی قابل دسته بندی است. در اشعار بهمنی میزان تشبیه فشرده 173 مورد و 3/ 33 درصد و تعداد تشبیه گسترده 346 مورد با 7/ 66 درصد است. تشبی هات بهمنی از نظر حسی و عقلی بودن طرفین بدین گونه اند: 316 مورد از طرفین تشبیه با 9/ 60 درصد حسی به حسی است و میزان تشبی هات عقلی به حسی در اشعار او 106 مورد و 4/ 20 درصد و میزان تشبی هات حسی به عقلی 77 مورد و 8/ 14 درصد و عقلی به عقلی 20 مورد و 9 /3 درصد است. بهمنی بیشتر گرایش به ساختن تشبیه حسی دارد.