اثر همزیستی قارچ میکوریزای آربوسکولار بر برخی از خصوصیات زراعی بزرک (Linum ussitatissimum L.) تحت شرایط تنش خشکی در منطقه شهرکرد

یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان زراعی مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود آب است. قارچ-های میکوریزایی یکی از مهم ترین میکروارگانیسم های محیط ریشه محسوب می شوند. اثرات این قارچ ها از طریق ایجاد تغییرات روی برخی از خصوصیات ریشه و جذب عناصر غذایی در گیاهان میزبان در شرایط تنش خشکی اعمال می شود. با وجود این، هم زیستی قارچ های میکوریزایی با گیاه بزرک هنوز مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است. از این رو، این آزمایش به منظور بررسی اثر هم-زیستی قارچ میکوریزای آربوسکولار در شرایط تنش خشکی بر برخی خصوصیات کیفی و جذب عناصر غذایی توسط بزرک انجام شد.
مواد و این آزمایش در سال زراعی 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد، با عرض جغرافیایی 32 درجه و 20 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 50 درجه و 51 دقیقه شرقی و ارتفاع 2061 متر از سطح دریا و بارندگی سالیانه حدود 5/ 319 میلی متر، اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح آبیاری: 100 (بدون تنش)، 75 (تنش ملایم)، 50 (تنش متوسط) و 25 (تنش شدید) درصد نیاز آبی گیاه، به عنوان عامل اصلی و تلقیح بذر گیاه بزرک با دو میکوریزا در سه سطح شامل Glomus intraradices و Glomus mosseae و یک تیمار بدون تلقیح میکوریزا به عنوان عامل فرعی، منظور گردید. صفات اندازه گیری شده شامل درصد و عملکرد روغن، میزان پرولین برگ، غلظت و جذب عناصر فسفر، پتاسیم و کلسیم در اندام هوایی، غلظت و جذب گوگرد در دانه بودند.
بر اساس نتایج آزمایش، تنش خشکی بر تمام صفات به جز جذب پتاسیم و کلسیم معنی دار شد. تنش خشکی باعث کاهش درصد و عملکرد روغن، غلظت و جذب عناصر فسفر و گوگرد شد، ولی میزان پرولین، غلظت پتاسیم و کلسیم را افزایش داد. میکوریزا باعث افزایش معنی دار صفات مورد بررسی گردید. اثر متقابل میکوریزا و تنش خشکی به غیر از پرولین، غلظت و جذب گوگرد، بر سایر صفات مورد بررسی معنی دار بود. نتایج تجزیه رگرسیونی در صفات درصد روغن، عملکرد روغن، غلظت فسفر، جذب فسفر، غلظت پتاسیم و غلظت کلسیم رابطه رگرسیونی معنی داری را نشان داد و این رابطه به صورت خطی و یا درجه دو بود.
بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش هم زیستی بزرک با قارچ های میکوریزا آربوسکولار توانست موجب افزایش صفات مورد بررسی در شرایط تنش خشکی گردد. کاربرد هر دو گونه قارچ تاثیر بیش تری نسبت به عدم کاربرد روی کلیه صفات اندازه گیری نشان داد. تاثیر کاربرد هر دو گونه قارچ Glomus intraradices و Glomus mosseae تقریبا یکسان بود.