بررسی طرحواره های ناسازگار اولیه در افراد وابسته به مواد افیونی و افراد غیر وابسته

وابستگی به مواد یک مشکل شایع در سراسر جهان و بویژه ایران است. وابستگی به مواد با تعداد زیادی پیام های منفی واغلب شرایط مزمن و عودکننده همراه است. با توجه به تغییر الگوی مصرف در کشورهای مختلف بویژه ایران و سوء مصرف مواد افیونی شناسایی عواملی که ممکن است زمینه ساز مصرف مواد باشند بسیار ضروری است و می تواند در اهداف برنامه های درمانی مصرف-کننده گان مواد مد نظر قرار گیرند. در این راستا هدف پژوهش حاضر، بررسی طرحواره های ناسازگار اولیه در میان افراد وابسته به مواد افیونی و افراد غیر وابسته بود.
مواد و طرح پژوهش حاضر از نوع علی- مقایسه ای است. جامعه مورد مطالعه مردان وابسته به مواد شهر یاسوج بودند که در مراکز دولتی و غیردولتی ترک اعتیاد وابسته به سازمان بهزیستی و علوم پزشکی در سال 1392 تحت درمان بودند. با استفاده از نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای ابتدا از 23 مرکز ترک اعتیاد 4 مرکز به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس از هر مرکز 20 نفر و در مجموع 80 نفر به صورت در دسترس به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. 80 نفر افراد غیر وابسته نیز به شیوه همتاسازی منطقه ای به گونه ای انتخاب شدند که از لحاظ گستره سنی، جنس و منطقه مشابه با نمونه افراد وابسته به مواد باشند. برای سنجش طرحواره های ناسازگار اولیه از فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره های ناسازگار اولیه یانگ استفاده شد. به منظور تعیین طرحواره های غالب در افراد وابسته به مواد و افراد غیروابسته و تفاوت میان آنها از آزمون t برای گروه های مستقل و اندازه اثر (d) استفاده گردید.
نتایج نشان داد میانگین نمره های افراد وابسته در تمام طرحواره های مورد مطالعه به طور معناداری بسیار بیشتر از افراد غیروابسته است. هر چند تفاوت اندازه اثر همه طرحواره ها در دامنه اندازه اثر بزرگ قرار داشتند اما بزرگترین تفاوت اندازه اثر میان دو گروه، مربوط به طرحواره های ناسازگار اولیه محرومیت هیجانی (11/7d=)، شکست (34/5d=)، گرفتاری(34/5d=) و رهاشدگی(22/4d=) بودند.
وجود و شدت طرحواره های ناسازگار اولیه در میان افراد وابسته ممکن است نشان دهنده یک خطر بالقوه یا شاخص مصرف مواد مشکل ساز باشد. این نتیجه که طرحواره های ناسازگار اولیه در میان جوانان وابسته به مواد افیونی رایج تر و شدیدتر از افراد غیروابسته است اطلاعات مهمی برای درمان افراد وابسته به مواد فراهم می آورد.