فرهنگ و فلسفه ایرانی بنابر خوانش ائودوکسوس کنیدوسی

شاید امروزه کسی در تاثیر فکر و فرهنگ ایرانی بر اندیشه یونانی تردید نداشته باشد؛ چرا که در این زمینه بغیر از شواهد و قراین تاریخی متعددی که وجود دارد، پژوهشهای گسترده یی نیز در خلال دو قرن اخیر صورت پذیرفته است. از سنگ نبشته ها و اشیاء بدست آمده در کاوشهای باستان شناسان گرفته تا گزارشها و تالیفات کهن یونانیان و ایرانیان، همگی بر این تاثیر و تبادل فرهنگی صحه میگذارند؛ اما در عین حال باسخ به پرسشهایی نظیر نحوه تاثیر یا اقتباس و بویژه واسطه یا واسطه های دخیل در این فرایند همچنان باقی مانده است. روشن است که در پژوهشهای تاریخی، دسترسی به تمامی جزئیات ناممکن یا بسیار دشوار است و مثلا اظهارنظر در خصوص نسبت فلسفه فیثاغوری با حکمت خسروانی و نحوه تعامل حکمای فرس با فیلسوفان متقدم یونان بویژه در مفردات و زمینه های خاص چندان آسان نمینماید. اما با این حال، اندک قراین موجود نیز راهگشاست، بویژه آنکه این قراین از صحت و اعتبار لازم نیز برخوردار باشند. «ائودوکسوس اهل کنیدوس» از معدود چهره های ممتاز قرن چهارم قبل از میلاد است که از یکسو با سنت حکمت پیشاسقراطی آشنایی کافی داشته و از سوی دیگر بلحاظ حضور در آکادمی افلاطون و معاصرت و معاشرت با ارسطو، با خطوط تفکر کلاسیک پس از سقراط و افلاطون نیز تلاقی پیدا کرده است. اگرچه شهرت ائودوکسوس شاید بدلیل تحصیل در مکتب فیثاغوری بیشتر در دانش ریاضی و نجوم نمود یافته است، اما در نوشتار حاضر نشان داده خواهد شد که نه تنها علایق فلسفی و جهان شناسانه وی اندک نبوده، بلکه وی در مقام گزارشگر اصلی عناصر فکر و فرهنگ ایرانی برای اصحاب آکادمی و بمثابه پل ارتباطی میان این دو حوزه تمدنی عمل کرده است.