انسان شناسی قدمگاه (مطالعه موردی بیت النور)

اماکن مقدسی مانند قدمگاه ها، در ادیان مختلف و مذاهب اسلامی، همواره مورد احترام بوده اند. نمونه قدمگاه ها در ایران، قدمگاه های امام رضا(ع)، خواهران و برادران ایشان است. «بیت النور»، قدمگاه حضرت معصومه(س) در قم، از مهم ترین این قدمگاه ها به شمار می آید. در این نوشتار، قدمگاه یادشده با رویکرد انسان شناختی، مورد بررسی قرار گرفته و بدین منظور با معرفی جامع نشانگاه تحقیق، هویت تاریخی و موقعیت جغرافیایی آن، دو نوع گزارش «عینی» و «تحلیلی» از وضعیت کنونی ارائه شده است. با بهره گیری از روش کیفی انسان شناختی، از فنون مشاهده مشارکتی، بررسی اسناد و مصاحبه، در سطح عینی، به آداب و مراسم، تجربه زوار و احساسشان پرداخته و در سطح تحلیلی، سعی در معناکاوی لایه های ذهنی و پنهان کنشگران، شده است. یافته ها نشان می دهد، بیت النور برای مردم قم هویت بخش بوده و کنشگران از طریق همانندسازی نسبت برادری حضرت معصومه(س) و امام رضا(ع)، با حضرت زینب(س) و امام حسین(ع) در مانوس سازی و تعمیق اثر سفر بانو(س) به قم، اثرگذار بوده اند.