ارزیابی اثر طرح آبخیزداری حوضه آبخیز کن بر میزان فرسایش و رسوب

در ایران به دلیل فقدان سابقه طولانی در اجرای طرح های حفاظت خاک و آبخیزداری، این اقدامات به صورت کمی ارزیابی نشده و روش های مشخصی بدین منظور ارائه نشده است. در این تحقیق تلاش شده است اثر عملیات آبخیزداری اجراشده در سال 1379 در حوضه آبخیز کن بر میزان فرسایش و رسوب بررسی و موفقیت یا شکست طرح و علل آن روشن شود. بدین منظور، پس از تهیه آمار و اطلاعات مورد نیاز، متوسط بار معلق در دوره قبل (1347 1379) و بعد از اجرای طرح (1380 1387) با روش منحنی سنجه رسوب به طریق روش حد وسط دسته ها محاسبه شد. همچنین، فرسایش و رسوب دهی حوضه با استفاده از مدل MPSIAC محاسبه شد و نقشه فرسایش و رسوب دهی ویژه برای دوره بعد از اجرای عملیات با استفاده از نرم افزار Arc Map تهیه شد و در نهایت، درباره میزان کارایی و تاثیر این عملیات بر میزان فرسایش و رسوب دهی حوضه داوری شد. نتایج مطالعات نشان داد که بر اثر اجرای این طرح، متوسط بار معلق از 47892 تن در سال در طول دوره آماری قبل از اجرای طرح به 22365 تن در سال در طول دوره آماری هشت ساله بعد از اجرای طرح و فرسایش و رسوب دهی از 66758 تن به 50549 تن رسیده است؛ این امر حاکی از اثر مثبت طرح بر کاهش میزان بار معلق و عدم ایفای نقش موثر در کاهش میزان فرسایش بوده است؛ به گونه ای که میزان فرسایش در سطح حوضه تغییر چشمگیری نداشته است. دلایل عمده کارایی پایین طرح بر کاهش میزان فرسایش عبارت اند از: عدم اجرای عملیات بیولوژیک مناسب در سطح حوضه (اجرای کمتر از 25 درصد از حجم عملیات پیشنهادشده)؛ تمرکز عملیات بر اجرای عملیات مکانیکی؛ ضعف در نظارت و ارزیابی پروژه در طی همه مراحل اجرای آن؛ رعایت نکردن استانداردها و نکات فنی مانند منطبق نبودن مکان سازه های ساخته شده و مکان های پیشنهادشده؛ رعایت نکردن استانداردهای لازم در ساخت سازه ها و نامناسب بودن ابعاد سازه ها؛ و تخریب کف بند در سازه های سنگی ملاتی.