بررسی ظرفیت های نمایشی حکایت «زن پارسا»ی الهی نامه عطار برای اقتباس نمایشنامه

نگاهی به سابقه اقتباس از متون ادبی در هنرهای نمایشی ازجمله سینما، تلویزیون و تئاتر در جهان نشان می دهد که اقتباس می تواند خلاهای متنی موجود در بخش تئاتر و سایر انواع نمایش را به بهترین وجه پر کند. در ادبیات فارسی، به رغم توصیفی بودن متون ادبی، کم نیستند آثاری که ظرفیت های نمایشی زیادی دارند و می توان با بهره گیری از آن ها به غنای متون نمایشی افزود. یکی از این آثار که به دلیل شهرت منطق الطیر و تذکرهالاولیاء، ارزش های ادبی و هنری آن کمتر شناخته شده، الهی نامه عطار نیشابوری است. این اثر سرشار از حکایت های داستانی است که برخی از آن ها از ظرفیت های نمایشی بسیاری برخوردارند و تاکنون موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته اند. در این مقاله با تکیه بر جایگاه و اهمیت اقتباس از آثار ادبی، به روش توصیفی-تحلیلی و براساس تعریف قرن هجدهمی از تئاتر ارسطویی، ظرفیت های نمایشی حکایت زن پارسا بررسی و وجوه معنایی و ویژگی های ساختاری و... آن، به عنوان زمینه ای مناسب برای اقتباس تحلیل می شود.

تازه های تحقیق
1.یکی از حکایت های ادب عرفانی فارسی، حکایت زن پارسای الهی نامه عطار است. این حکایت که در بین آثار عطار نیشابوری، از معدود حکایت هایی است که دارای ظرفیت های گسترده نمایشی است، با تعریف قرن هجدهمی از تئاتر ارسطویی شباهت بسیار دارد. در این تعریف، نمایش به زندگی انسان های معمولی و مصائب و مسائل آن ها می پردازد و از تعاریف بسته تراژدی و کمدی خارج می شود.
بهره گیری عطار از موضوعی جذاب و گیرا که مبتنی بر مناسبات طبیعی بین زن و مرد در تمام اعصار و جوامع است و بیان بزنگاه های احساسی که اغلب، جزئی از حرف های مگو در عرصه های اجتماعی به شمار می رود؛ همچنین به کارگیری شخصیت پردازی قابل درک و باورپذیر؛گفت و گوهای روان و تاثیرگذار و صحنه پردازی عینی؛ در کنار ساختاری قوی و منسجم دارای آغاز، میانه و پایان با گره افکنی ها و بحران ها و گره گشایی های متعدد، توانسته است وجوه نمایشی این حکایت را بالا برد، تا جایی که روند اقتباس از آن را تسهیل سازد.
محتوای حکایت، علاوه بر کارکرد اخلاقی و عرفانی، به آن کارکرد اجتماعی بخشیده است و تنوع کشمکش ها و پیچیدگی ها و حوادث بر ارزش های هنری حکایت افزوده است؛ به گونه ای که حکایت توانسته است خود را از سطح روایت ادبی- عرفانی صرف، به سطحی نمایشی نزدیک کند و انتظارات مخاطب را از نمایش ارسطویی با تبدیل به نسخه ای نمایشی برآورد.