وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی و نقش آن در بهبود اثرگذاری پژوهشی در پرتولیدترین کشورهای اسلامی خاورمیانه

در سال های اخیر، شمار مقالات تامین اعتبار شده در ایران افزایش یافته و برتری استنادی آن ها نسبت به مقالات تامین اعتبار نشده، تایید شده است. اما این بهبود و برتری استنادی، تنها در مقایسه با دیگر کشورها معنی می یابد. از این رو، به منظور تعیین جایگاه ایران در میان دیگر کشورهای همتا، پژوهش حاضر وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی ایران را با سه کشور پرتولید اسلامی خاورمیانه شامل عربستان، ترکیه و مصر مقایسه کرد.
این پژوهش، بنیادی و از دسته مطالعات تحلیل استنادی و تحلیل انتشاراتی بود. جامعه پژوهش را کلیه مقالات معتبر کشورهای پرتولید اسلامی تشکیل داد. نمونه پژوهش به روش هدفمند انتخاب شد و از 174965 عنوان مقال علمی کشورهای پرتولید اسلامی، که در بازه زمانی 2008 تا 2011 میلادی در نمایه نامه استنادی علوم نمایه شده بود، متشکل شد. داده ها در تاریخ 4 آبان ماه 1391 برابر با 25 اکتبر 2012 میلادی گردآوری شد و سپس، به کمک فنون آمار توصیفی (میانگین، فراوانی و درصد) و آمار استنباطی (آزمون های 2χ، Welch و Brown-Forsythe) و با استفاده از نرم افزارهای Excel و SPSS تحلیل گردید.
مقالات تامین اعتبار شده کشورهای مورد بررسی در مقایسه با دیگر مقالات از شمار کمتر و در عین حال، عملکرد استنادی بهتری برخوردار بود. عربستان، به لحاظ شمار مقالات تامین اعتبار شده، از سه کشور دیگر پیشی گرفته بود. در گروه مقالات تامین اعتبار نشده، به جز ایران که از میانگین استنادی بالاتری نسبت به ترکیه برخوردار بود، بین دیگر کشورها تفاوت استنادی مشاهده نشد. در گروه مقالات تامین اعتبار شده نیز عملکرد استنادی کشورها به لحاظ آماری با هم یکسان بود؛ با این تفاوت که این بار، میانگین استنادی ایران به نحوی معنی دار از هر سه کشور دیگر کمتر بود.
اعتبارات پژوهشی نتوانسته است، نمایانی بسیار بالایی را برای تولیدات علمی ایران به ارمغان آورد و برتری رقابتی را برای کشور در میان کشورهای همتا محقق سازد. در نتیجه، بار دیگر مساله توجه به کیفیت تولید علم و ضرورت رفع نابسامانی های سامانه علمی کشور، به ویژه به لحاظ میزان، نحوه توزیع و مصرف اعتبارات پژوهشی، آشکار می شود.