کندوکاوی در نسبت ارگونومی و معنویت بخشی نور روز در معماری مساجد

ادراک انسان از فضا با تغییر روشنایی در عین ثابت بودن سایر عوامل تغییر می کند و احساس ناشی از آن بر عملکرد فرد تاثیر دارد؛ اما در دوران معاصر دسترسی راحت به منابع روشنایی مصنوعی و عرضه ی فراوان و ارزان انرژی الکتریکی کمیت را جایگزین کیفیت نموده است. شیوه های کنترل نور روز در جهت افزایش بهره وری فرد از فضا به شیوه ی خلاقانه ای در معماری تاریخی ایران به کار رفته و انسان رکن اصلی این طراحی محسوب می شود. دانشی که امروزه به تطبیق دادن محیط با شرایط و ساختار فیزیکی انسان م یپردازد، ارگونومی نام دارد. میکروارگونومی زیرمجموعه ی ارگونومی به بررسی عوامل فیزیکی محیط می پردازد که روشنایی بخش مهمی از آن تلقی می شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی چگونگی تاثیرات کیفی و کمی نور روز بر رضایت فرد حین عبادت دو مسجد والا از عصر صفویه، مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله را به دلیل کاربرد هنرمندانه ی ویژگی های کیفی نور در جهت ایجاد احساس معنویت در فرد انتخاب نموده و با دو مسجد معاصر، مسجد قبا و مسجد جامع شهرک غرب مقایسه کرده است. بدین منظور از پرسشنامه ی شاخص جهانی روشنایی ارگونومیکی و نرم افزار تحلیل گر آن ELI-calculatorو SPSS استفاده شده تا اطلاعات کیفی به داده های کمی تبدیل شود. نتایج تحقیق نشان می دهد که بهبود عملکرد و آسایش بصری از طریق طراحی نورگیرها میسر می شود. نور روز می تواند عاملی تعیین کننده در میزان روابط افراد و تحریک کننده ی حس کاربر برای عبادت باشد و چگونگی آن رضایت فرد را حین عبادت رقم م یزند. در نهایت باید گفت دانشی که محققان غرب با عنوان ارگونومی فضایی در سال 2010 در جهان پایه گذاری نمودند، بیش از چهارصد سال پیش در تفکرات و طراحی های معماران قدیم ایرانی ظهور عینی یافته و می توان ارگونومی را دانش بومی سرزمین ایران نام نهاد.