بازگشت به خویشتن به مثابه سنت برساخته (بررسی موردی آرای جلال آل احمد)

یکی از مهم ترین دغدغه های روشنفکران دهه 40 و 50ش. در ایران مفهوم بازگشت به خویشتن بود که چنین دغدغه ای به وفور در آثار جلال آل احمد، شریعتی، فردید و نصر به چشم می خورد. در همین زمینه باید پرسید: بازگشت به کدامین خویشتن؟ در مقابل، این بازگشت از یک سو، به معنای نفی حال و از سوی دیگر، به معنای بازگشت به گذشته است. با وجود این، چنین بازگشتی متضمن دو پیش فرض است: اولا دلالت بر آگاهی نسبت به میراث گذشته دارد؛ در ثانی این بازگشت به معنای رجعت به سنت اصیل است. در حالی که با مداقه، باژگونی این دو پیش فرض بیش از پیش نمایان خواهد شد. ازاین رو، جستار حاضر بر این فرض مبتنی است که سنت برساخته در آرای آل احمد بر یک آنتاگونیسم استوار است که تالی منطقی آن چیزی نیست جز بومی گرایی و ممزوج کردن امر دینی با امر سیاسی.