بررسی رکود فیزیکی و فیزیولوژیکی بذرهای گیاه دارویی سیاه توسه (Frangula alnus)

سیاه توسه یکی از گیاهان دارویی در معرض خطر است که بومی قسمت های شمالی کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و از بین بردن رکودهای فیزیکی و فیزیولوژیکی بذر سیاه انجام شد. ابتدا زنده بودن بذر توسط آزمون تترازولوم مورد بررسی قرار گرفت. سپس پوسته بذر از نظر نفوذپذیری و وجود بافت های مقاوم مورد مطالعه قرار گرفت. تیمارهای خراش دهی مکانیکی (سنباده و چاقو) و خراش دهی شیمیایی با اسید سولفوریک غلیظ (به مدت 2، 4، 8، 20 و 30 دقیقه) برای از بین بردن رکود فیزیکی پوسته بذر استفاده شدند. برای از بین بردن رکود عمیق فیزیولوژیکی از اسیدجیبرلیک (در غلظت های 125 و 250 و 500 میلی گرم در لیتر) و نیترات پتاسیم (100 و200 و400 میلی گرم در لیتر) به همراه تیمارهای خراش دهی (چاقو، سمباده و اسید سولفوریک) استفاده شد. همچنین برای مشخص شدن نیاز سرمایی بذرها به مدت 75، 81، 86، 96 و 101 روز در شرایط مرطوب و دمای 5 درجه سانتیگراد نگهداری شدند و سپس مورد کشت قرار گرفتند. نتایج آزمون تترازولیوم زنده بودن درصد بالایی از بذرها را تایید کرد. همچنین بررسی های میکروسکوپی وجود لایه های اسکلروئیدی را در پوسته بذر مشخص کردند. تیمار خراش دهی مکانیکی (سمباده و چاقو) و تیمار اسید سولفوریک با زمان طولانی (30 دقیقه) تاثیر مطلوبی را بر افزایش نفوذپذیری پوسته بذر نشان دادند. بررسی تاثیر متقابل خراش دهی پوسته بذر و تیمارهای مواد شیمیایی برای از بین بردن رکود عمیق فیزیولوژیکی تاثیر مطلوب تیمارهای خراش دهی با سمباده و چاقو را تایید کرد. همچنین تیمار جیبرلیک اسید در غلظت 500 میلی گرم در لیتر بیشترین تاثیر را در از بین بردن رکود عمیق فیزیولوژیکی را نشان داد. بررسی مدت زمان چینه سرمایی روی جوانه زنی بذور، مدت زمان لازم برای چینه سرمایی را بیش از 100 روز نشان داد.