ملاک ارزیابی کشف و رویای صادقه در عرفان

ملاک ارزیابی کشف و رویای صادقه در عرفان چکیده کشف، مکاشفه و رویای صالح از جمله کلمات کلیدی عرفان محسوب می گردند و در تمام مکاتب تصوف و عرفان اسلامی این اصطلاحات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. این واژگان از لحاظ معنایی به یکدیگر نزدیک اند. رویای صادقه را می توان مرتبه و مصداقی از کشف دانست (کشف صوری)؛ یعنی اطلاع بر ماوراء حجاب. وحی نیز بالاترین مرتبه کشف است؛ ولی این آغاز کلام می باشد. مسئله مهم تر، ملاک صحت و تشخیص خواطر شیطانی از رحمانی است. کدام مکاشفات و واردات صادق و کدام یک رهزن و کاذب اند؟ در این مقاله با استناد به گفتار و آرای فیلسوفان و عارفان مسلمان از مکاتب گوناگون عرفانی همچون ابن عربی، داود قیصری، سیدحیدر آملی، نجم الدین رازی، ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و... تلاش شده، ضمن تعریف و دسته بندی انواع مکاشفات و منامات، به تحلیل آرای عارفان در خصوص مکاشفه و رویا و تشخیص کشف، القائات و خواطر رحمانی از شیطانی و تفاوت رویای صالحه با اضغاث احلام پرداخته شود. در پایان این بررسی به این نتیجه می رسیم که مهم ترین ملاک از دیدگاه عرفا، کتاب و سنت و سپس نظر و نظارت مرشد و پیر معنوی و استاد و مربی الهی است که خود مراحل سیر و سلوک را طی کرده و با منازل و مقامات عرفانی آشناست. همچنین، دوری سالک از محرمات و گناهان، انجام فرایض و ترک دنیا و اتصال وی به معصومان چهارده گانه محمدی توفیق مکاشفات صادق را برای وی به همراه دارد. رهرو همواره باید کشف خود را با کشف انبیا و اولیا (به ویژه کشف تام محمدی)، که کشفی معصوم است، بسنجد و ارزیابی کند.