سخن عارف

خاموشی زبان و ضمیر در سلوک عرفانی جایگاهی بنیادی دارد و سر تاکید فراوان عارفان بر لب فرو بستن و نفی خواطر، در تاثیر عمیق این دو در پیمودن موفقیت آمیز مسیر سلوک عرفانی نهفته است.
در این نوشتار، کوشش ما معطوف به یافتن پاسخی برای این پرسش بنیادی است که «چرا عارفان به رغم تاکید بر ضرورت خاموشی، غالبا پرسخن بوده اند؟» البته ناگفته پیداست که همه عارفان مشمول چنین حکمی نیستند اما چهره های شاخص عرفان اسلامی غالبا پرسخن بوده اند و اقوال شفاهی یا آثار مکتوب منظوم و منثور فراوانی از خود بر جای نهاده اند. کثرت آثار چهره های برجسته عرفان اسلامی از قبیل خواجه عبدالله انصاری، سنایی، عطار، مولوی، ابن عربی و جامی نیازی به اثبات ندارد.
در این مقاله می کوشیم که دواعی و انگیزه های سخن گفتن عارف را کشف کنیم و علل و عوامل انبوهی کلام شفاهی و مکتوب آنان را نشان دهیم.
شایان ذکر است که مقصود ما از «عارف» ، مصداق اتم این واژه است؛ یعنی کسی که سفر إلی الله را به پایان رسانده است و پس از فنای فی الله ، واجد مقام بقای ب الله شده است. یادآوری این قید از آن رو اهمیت دارد که در طول سلوک إلی الله ، از خاموشی زبان و نفی خواطر گریزی نیست و در حالت فنا نیز خاموشی زبان و ضمیر از لوازم ذاتی فنا به شمار می رود؛ بنابراین عارفی که واجد مقام بقای ب الله است، عرصه ظهور و بروز اسماء و صفات الهی است و می تواند «ناطق» و «قائل» نیز باشد.