عدم تعادل دام و مرتع و تاثیر طرح های مرتعداری (مطالعه موردی: شهرستان ماهنشان)

اجرای طرح های اصلاحی و احیایی مراتع به منظور حفظ و احیای منابع طبیعی، همچنین تامین معیشت جمعیت قابل توجهی از بهره برداران به خصوص بهره بردارن روستایی دامدار ضروری است. مطالعه موردی حاضر به بررسی عوامل موثر بر عدم تعادل دام و مرتع و تاثیر طرح های مرتعداری در روستاهای شهرستان ماهنشان در استان زنجان می پردازد. داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختار یافته با بهره برداران مراتع، مشاهده مشارکتی، بررسی مدارک و اسناد طرح های مرتعداری موجود و ترسیم نقشه های روستا گردآوری گردید و در نهایت داده ها، با استفاده از مفهوم سازی، کد بندی، ترسیم نمودار و تحلیل نقل قولی، تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد، بهره برداری از مراتع به صورت جمعی (مشاعی) و بر اساس واگذاری مراتع ملی به آن ها انجام می گردید. معیشت خانوارها وابسته به چرای مراتع بود و اگرچه تعداد دام سرانه هر خانوار کم ارزیابی گردید، ولی جمع آن ها به طور متوسط 25/2 بیشتر از ظرفیت مراتع ارزیابی شد. طرح های مرتعداری موجود نیز نتوانسته است به کاهش تعداد دام موجود و کاهش فشار بر مراتع بیانجامد. از جمله دلایل این امر می توان به مواردی همچون، وابستگی بالای معیشتی خانوارها به دامداری و بهره برداری از مراتع، نبود تنوع در استراتژی های معیشت خانوارها، حضور اندک بهره برداران در تصمیمات مربوط به مراتع و عدم توجه برنامه ریزان به این موارد در تهیه و اجرای طرح های مرتعداری اشاره کرد. بنابراین این طرح ها زمانی می توانند به تعادل دام و مرتع به صورت پایدار منجر گردند که تجدید نظری در آن ها صورت گیرد.