بررسی انتقادی حسن و قبح در اندیشه محقق اصفهانی

در مسئله حسن و قبح، سه محور اصلی مطرح است: حسن و قبح ذاتی؛ حسن و قبح عقلی؛ سنخ قضایای حسن و قبح. پرسش اصلی این است که آیا حسن و قبح، ذاتی برای افعال اند؟ و آیا عقل انسان توان ادراک حسن و قبح افعال را دارد؟ و قضایای حسن و قبح آیا جزء قضایای یقینی اند که ریشه در واقع و نفس الامر دارند یا جزء قضایای مشهور بالمعنی الاخص اند که تنها پشتوانه آنها توافق آراء عقلاست؟ این پژوهش با هدف تبیین و ارزیابی دیدگاه های محقق اصفهانی و با روش توصیفی تحلیلی به این مسئله پرداخته است. محقق اصفهانی، حسن و قبح به معنای استحقاق مدح و ذم ذاتی را جزء عوارض ذاتی افعال دانسته و در مقام اثبات، توانایی عقلا را بر ادراک حسن و قبح اشیاء به نحو ایجاب جزئی می پذیرد. ایشان قضایای حسن عدل و قبح ظلم را جزء قضایای مشهور بالمعنی الاخص دانسته و تنها پشتوانه آنها را توافق آراء عقلا می داند. دیدگاه ایشان در کنار نقاط قوت، برخی کاستی ها نیز دارد که در این نوشتار تبیین می شوند.