نقد و بررسی تفسیر شارحان نهج البلاغه از عبارت «هی هات علم مخزون» خطبه 149

علم امام نسبت به وقایعی که در آینده اتفاق می افتد، مورد بررسی و دیدگاه های مختلف قرار گرفته است. اگر گفته شود امام اطلاعی ندارد، چگونه ممکن است چنین فردی پیشوایی امت را پذیرفته و طبق ادعای شیعه همه مسلمانان بر اساس حدیث ثقلین باید از ایشان پیروی کنند؛ و اگر گفته شود امام اطلاع از آینده و حوادث آن را دارد، پس چرا نمی تواند از مرگ خویش و شهادتش جلوگیری نماید؟ درحالی که در خطبه های مختلف از حوادث آینده خبر داده است و به صراحت اعلام می نماید، قبل از این که مرا از دست دهید از من بپرسید، در خطبه 149 که پس از ضربت خوردن، از آن حضرت نقل شده است چنین دانشی را نفی می کند، از این رو در میان شارحان نهج البلاغه دو دیدگاه مختلف در نفی و اثبات علم آن حضرت به کیفیت شهادت خویش مطرح شده است. در این مقاله تلاش شده با روش استنادی تحلیلی ضمن پذیرش علم علی (ع) به همه امور از جمله جزئیات شهادت، توجی هات مختلف درباره عبارت «کم اطردت الایام ابحثها عن مکنون هذا الامر فابی الله إلا إخفاءه هی هات علم مخزون» را مطرح و ضمن نقد هر یک از آن ها به این نتیجه برسیم که بایستی پاسخ دیگری را جستجو کرد. امام چون الگوی مسلمانان است باید همچون ایشان عمل کند و چون عموم مسلمانان نسبت به آینده علم ندارند و از حوادثی که اتفاق می افتد باخبر نیستند، او نیز بایستی رفتار عادی داشته باشد؛ اما نکته ی مهم اینجا است که آنچه امام انجام می دهد با علم او نیز مطابقت پیدا می کند. بر این اساس باید این تعبیر آن حضرت را برای عموم مردم دانست که هر چه تلاش کنند تا از زمان مرگ و مکان آن اطلاع یابند، بی فایده باشد.