کلام متمکن و کلام مغلوب در سخنان شیخ ابوالحسن خرقانی

در یک تقسیم بندی نوین، سخن منثور صوفیانه به دو گونه متمکن و مغلوب تقسیم شده که تنها شباهت این دو گونه کلام، داشتن زمینه عرفانی است. قلمرو دانش رسمی و علم اصطلاحی صوفیان که آموختنی و حاصل دانش قراردادی آن ها می باشد، کلام متمکن و قلمرو تجربه های شهودی و دریافت های درونی که مولود معرفت شخصی و بی خویش نویسی و نگارش خودکار می باشد، کلام مغلوب نامیده می شود. شیخ ابوالحسن خرقانی، عارف آزاد اندیش ایرانی در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری از جمله اولین مغلوب کلامان عرصه ادبیات صوفیانه است که در این پژوهش سخنان و گفته های بر جای مانده از وی در کتاب نورالعلوم و سایر کتب صوفیه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و ویژگی های کلام مغلوب در قالب: دریافت شخصی، فعل نگارش (بی خویش نویسی)، تناقض گویی، ایدئولوژی و قطب استعاری زبان بررسی می گردد. نتیجه این نوشتار نشان از آن دارد که سخنان شیخ ابوالحسن خرقانی در دسته آثار مغلوب نثر صوفیانه فارسی قرار می گیرد.