عبدالله ابن مقفع و افزودن اندیشه های مانوی به کلیله و دمنه

یکی از نکته هایی که ابوریحان بیرونی در کتاب تحقیق ماللهند مطرح کرده، گرایش یا اعتقاد عبدالله ابن مقفع به مانی و سنت مانوی و راه یافتن باورهای مانویان، از راه ترجمه کلیله و دمنه، به باب برزویه طبیب و دیگر بخش های این کتاب است. سخن ابوریحان، سرآغاز پژوهش های گسترده ای در این زمینه شد که اغلب ناظر بر عوامل متنی است. اما بررسی عوامل فرامتنی، نتایج دیگری به دست خواهد داد؛ عواملی مانند: پیوند کسانی که در ترجمه یا به نظم درآوردن کلیله و دمنه نقش داشته اند یا مشوقان آنها با دین مانوی، نفوذ کلیله و دمنه در سغد و ماوراءالنهر و پیوستگی دیرینه آن دیار با مانویان و مهمتر از همه، اطلاعات دقیق ابوریحان از اصول عقاید مانویان. در کنار اینها، پیوستگی های دین مانی با دین بودایی و تشخص اندیشه های بودایی در کلیله و دمنه، نشان می دهد که این اثر از این حیث نیز می تواند مورد توجه مانویان قرار گیرد. در کنار هم قرار گرفتن این داده ها، نشان می دهد کلیله و دمنه از آثاری است که سخت مورد توجه مانویان بوده و این مساله در آن دوره شهرت داشته و بر این اساس، نمی توان سخن ابوریحان را بی پایه خواند.