ارزیابی سیاست های فقرزدایی در پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران

در سال های پس از انقلاب تا کنون، بر اساس رویکرد قانون اساسی، تلاش های بسیاری برای برقراری عدالت اجتماعی و محرومیت زدایی از طریق اقدامات برنامه ای دولت و نهادهای حمایتی انجام شده و شاخص ها نیز حاکی از روند کاهشی فقر مطلق در مناطق شهری و روستایی است. اما پس از سه دهه، ارزیابی های انجام شده نشان می دهد این تلاش ها، با وجود صرف منابع مالی و انسانی فراوان، از اثربخشی مورد انتظار در کاهش فقر و محرومیت برخوردار نبوده است. این مقاله پس از بررسی مهمترین احکام هر یک از برنامه های پنج گانه توسعه پس از انقلاب اسلامی در خصوص فقرزدایی، نشان می دهد عمده ترین ضعف حمایت های دولت و نهادهای حمایتی، عدم به کارگیری ساز وکارهای توانمندساز مبتنی بر رویکرد قابلیت، برای حمایت از گروه های فقیر بوده است. همچنین حمایت های انجام شده از سوی دولت و نهادهای حمایتی، مبتنی بر رویکرد رفاهی با هدف جبران محرومیت های کوتاه مدت گروه های فقیر و آسیب پذیر، از طریق پرداخت های انتقالی و نقدی، اجرا شده است. در واقع، رویکرد برنامه ریزان برای تدوین سیاست های حمایتی در طول این برنامه های توسعه، فاقد هدفمندی در راستای افزایش قابلیت عبور از فقر و اصلاحات ساختاری متناسب با آن بوده است.