مدرسه تاریخی علیا در فردوس؛ تحلیل و بررسی معماری

تعلیم و تربیت یکی از پایه های مهم فرهنگ و تمدن است که ریشه ای دیرینه در تاریخ جوامع بشری دارد. جوهره اصلی این موضوع در مقوله و آموزش متبلور می شود که سیر تحول و تکوین خود را مطابق با شرایط و نیازهای جوامع انسانی در طول تاریخ سپری کرده است. ضرورت آموزش علومدینی به مثابه ابزاری مهم در جهت تبلیغ و گسترش عقاید مذهبی در جهان اسلام از قرون نخستیناسلامی مطرح شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت. بر اساس اطلاعات موجود، مدارس مذهبی ابتدا دردل » مدرسه « مساجد جامع جای داشتند ولی بعدا به علل متفاوتی مستقل شدند و فضایی خاص به نام برای آنها تعریف شد. این نهاد آموزشی جدید عمدتا در شهرها و بر اساس ویژگی های معماریبومی، نیازهای اجتماعی و نیز قدرت و حمایت بانیان در مناطق مختلف پدیدار شد و رشد کرد. در کشور ما نیز مدارس گوناگونی در دوره های متفاوت بنیان نهاده شدند که ارزش های معماری بسیاری از آنها ناشناخته مانده یا کمتر شناخته شده است. بررسی و مطالعه این مدارس ضمن فراهم آوردن زمینه آشنایی با تاریخ معماری مدرسه، می تواند به روشن شدن سیر تحول معماری ایران نیز منجر شود. واقع در شهر کهن فردوس در استان خراسان » علیا « این مقاله، پژوهشی درباره مدرسه تاریخی جنوبی است. در این نوشته پس از مرور تاریخچه و سیر تحول شهر به بررسی و توصیف معماری بنای مدرسه پرداخته شده است. سپس با توجه به شواهد موجود و نیز مقایسه تطبیقی، پیوند آن باسنت طراحی مدارس دوره تیموری که در مدرسه غیاثیه خرگرد متجلی شده و نیز با مدرسه هم جوارش که یادگاری از معماری دوره صفوی در این شهر است بررسی شده است. » حبیبیه « یعنی مدرسه در انتها نیز بر اساس شواهد موجود در مورد تاریخ گذاری احداث این بنا که در مورد آن اختلاف نظر وجود دارد، پیشنهادی ارائه شده است.