مطالعه ریخت شناسی پیچان رودها با جریان کنترل شده با استفاده از تکنیک های RS و GIS (مطالعه موردی: رودخانه زاینده رود در پایین دست سد زاینده رود)

مطالعات ریخت شناسی دارای اهمیت ویژه ای در ساماندهی رودخانه و تعیین حریم و بستر رودخانه می باشد. سدها ازجمله سازه هایی هستند که بیشترین تاثیر را بر مورفولوژی رودخانه دارند. مطالعات تغییرات رودخانه ها معمولا زمانبر بوده و در بازه های زمانی بلند مدت میسر می باشد. برای تشخیص این تغییرات، استفاده از تصاویر ماهواره ای تهیه شده در بازه های زمانی مختلف و روش های کارتوگرافی سودمند خواهد بود. در این پژوهش، تغییرات مورفولوژیک رودخانه زاینده رود در پایین دست سد زاینده رود، بین دو ایستگاه هیدرومتری سد تنظیمی و پل زمان خان، براساس 7 سری تصاویر ماهواره Landsat از سال (1359 تا 1393) به کمک نرم افزار4.8 ENVI مورد بررسی قرار گرفته است. براساس نتایج، روش افزایش کنتراست به صورت بسط خطی اشباع شده به همراه فیلترگذاری با فیلتر بارزسازی لبه به عنوان روشی مناسب در تعیین مرز بین آب و زمین تشخیص داده شد. در مرحله بعد، مسیر رودخانه در محیط نرم افزار ArcGIS 10.2 واردشده و پارامترهای هندسی رودخانه مانند طول موج، ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی و شعاع قوس ها تعیین گردید. همچنین، تجزیه وتحلیل های آماری روی پارامترهای هندسی، در نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان می دهد که از سال 1359 تاکنون ضریب خمیدگی از 14/2 به 38/2 افزایش یافته و شعاع قوس های رودخانه و طول موج پیچش ها به ترتیب 5 و 4/11 درصد کاهش پیداکرده است. به طورکلی رودخانه در هر دوره، از انحنای قوس های خود کاسته و پیچ ها به سمت پایین دست جابه جا شده اند. از مهم ترین عوامل این پدیده می توان به تصرفات صورت گرفته در حاشیه و حریم رودخانه در مارکده و چم کاکا اشاره کرد که روند طبیعی رودخانه را بر هم زده است. در مناطق چم جنگل، چم خلیفه و چم عالی، به دلیل افزایش شیب و عدم پوشش گیاهی مناسب، فرسایش دیواره ها به حداکثر می رسد. درنهایت، اگرچه دبی سیلابی رودخانه توسط سد زاینده رود مهارشده، اما هنوز رودخانه در قسمت های پیچان رودی قابلیت فرسایش دارد.