استفاده از مدل ضرب پذیر تغییریافته در جدا پذیری اثرات ژنوتیپی در خلر (Lathyrus sativus L.)

در اغلب آزمایش‏های مقایسه رقم ها، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط پیچیده است و اثرگذاری ژنوتیپی و محیطی جدا‏پذیر نیستند. مدل ضرب پذیر تغییریافته یک ابزار تحلیلی توانمند برای جدا پذیری اثرگذاری ژنوتیپی از اثرگذاری محیطی، جدا پذیری اثرگذاری محیطی از اثرگذاری ژنوتیپی و جداسازی کامل را فراهم می کند. در این بررسی ده رگه (لاین) امیدبخش خلر (Lathyrus sativus L.) به همراه توده بومی نقده (به عنوان شاهد) در ایستگاه های گچساران، کوهدشت لرستان و ایلام برای مدت چهار سال زراعی در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار تصادفی به کلی متفاوت ارزیابی شد. صفت عملکرد دانه با استفاده از مدل SHMM تجزیه وتحلیل شد. با استفاده از تجزیه خوشه‏ای بر پایه معیار فاصله اقلیدسی، درنهایت چهار گروه از محیط‏ها تعیین شد که سه سال اول ایستگاه گچساران، سال اول ایستگاه ایلام و همچنین دو سال آخر کوهدشت لرستان در یک خوشه، دو سال اول کوهدشت لرستان در یک خوشه جداگانه، دو سال آخر ایلام و سال آخر گچساران نیز در یک خوشه قرار گرفتند. همچنین سال دوم ایلام در یک خوشه جداگانه قرار گرفت. در هرکدام از این خوشه ها، ژنوتیپ‏ها اثرگذاری متقاطع با هم نشان نداده و مدل SHMM1 برازش کافی داشته است. درنهایت نتایج مدل SHMM با استفاده از روش نگاره ای (گرافیکی) GGEbiplot نیز تایید شد. نتایج نشان داد در گچساران اثر متقابل متقاطع کمتری در طی سال‏های مختلف بین ژنوتیپ‏ها وجود داشت. همچنین در ایلام بیشترین اثر متقابل متقاطع در سال‏های انجام پژوهش مشاهده شد.