بررسی ژنتیک بنیه اولیه گندم نان (Triticum aestivum L.) با استفاده از تلاقی دی آلل

بنیه اولیه صفت مهمی در گندم است و نقش آن در شرایط تنش خشکی برجسته تر می شود. ژنوتیپ های با بنیه اولیه قوی تر سطح خاک را ببشتر پوشش می دهند، تبخیر از سطح خاک را کاهش و با علف های هرز بهتر رقابت می نمایند. در این پژوهش با استفاده از یک تلاقی نیمه دی آلل 7 والدی ژنتیک بنیه اولیه گندم مورد بررسی قرار گرفت. والدین و نتاج F1 در گلخانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تکرار کشت و صفات وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه و قوه نامیه مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که اثرات افزایشی و غالبیت به طور معنی داری در کنترل وزن خشک گیاهچه و طول گیاهچه نقش داشت، ولی قوه نامیه فقط تحت تاثیر اثر افزایشی بود. با توجه به نتایج این آزمایش، هر سه صفت مر بوط به بنیه اولیه گیاه تحت تاثیر اثر اپیستازی قرار گرفتند. وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه و قوه نامیه دارای وراثت پذیری عمومی بالا (به ترتیب 95/0، 91/0 و 84/0) بودند. در حالی که، وزن خشک گیاهچه و قوه نامیه دارای وراثت پذیری خصوصی پایین (به ترتیب 29/0 و 19/0) و طول گیاهچه دارای وراثت پذیری خصوصی متوسط (62/0) بود. با توجه به وراثت پذیری خصوصی پایین و وجود اپیستازی، در به نژادی برای بهبود بنیه اولیه گندم، روش هایی نظیر بالک، بالک تک بذر و دابل هاپلوئیدی پیشنهاد می شود که پس از رسیدن به خلوص، ارزیابی و مقایسه نتاج با هم صورت می گیرد. رقم ایرانی روشن دارای بهترین بنیه اولیه و بیشترین قابلیت ترکیب پذیری عمومی در بین رقم های مورد بررسی بود و در به نژادی برای بهبود این صفات به عنوان یکی از والدهای تلاقی پیشنهاد می شود