تطبیق فرشتگان بر مجردات در فلسفه اسلامی

در نگاه فیلسوفان مسلمان، همواره مجردشناسی و فرشته‏شناسی دو موضوع متلازم بوده و مجردات بر فرشتگان تطبیق داده شده‏اند. حکما از سویی با توجه به شواهد متعدد نقلی موید تجرد فرشتگان، قائل به تجرد آنها شده‏اند و از سوی دیگر، با نگاه به الگوهای مختلف هستی‏شناسانه خویش، ضمن تبیین جایگاه مجردات در این نظام‏ها، فرشتگان را با همین موجودات مجرد، مطابق دانسته‏اند. در این نوشتار نخست با تعریف موجود مجرد، بیان اقسام آنها و ویژگی هایشان، تصویری اجمالی از مجردشناسی فلسفه اسلامی ارائه می‏شود و سپس با بیان نصوص دال بر تطبیق فرشته بر مجرد توسط فلاسفه بزرگ مسلمان، اصل تحقق این تطبیق تایید می‏گردد. داوری نهایی، حاکی از آن است که روی‏هم‏رفته و با توجه به ویژگی های مشترک میان فرشته و مجرد، چنین تطبیقی تاییدپذیر است و دیگر بار، مطابقت عقل و شرع به اثبات می‏رسد؛ اگرچه در تطبیق افراد جزئی فرشته بر مصادیق خاص مجردات، باید جانب احتیاط را رعایت کرد.