نقش مدیریت چرای دام بر خصوصیات پوشش گیاهی در مراتع ییلاقی چهار باغ استان گلستان

مدیریت چرا یکی از موارد اساسی در مدیریت اکوسیستم های مرتعی بوده و هدف از آن استفاده بهینه از مناطق تحت چرا به منظور دستیابی به بازده مطلوب و حفظ پایداری اکوسیستم های مرتعی است. برای ارزیابی پاسخ پوشش گیاهی به چرا در مراتع ییلاقی چهارباغ استان گلستان در پنج منطقه مختلف چرایی، تراکم گیاهی، درصد تاج پوشش گیاهی و خصوصیات عملکردی اندازه گیری شد. به این ترتیب با استفاده از روش آماری و با توجه به اندازه تاج پوشش گیاهان غالب منطقه، در حدود 20 پلات با اندازه یک مترمربعی و بهره گیری از روش سیستماتیک- تصادفی جهت نمونه برداری برای هر سایت در نظر گرفته شد و میزان درصد تاج پوشش گونه ها و تراکم گیاهی (تعداد در واحد سطح) در داخل هر پلات یادداشت گردید. با استفاده از تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین پارامترهای مورد بررسی تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از روش آنالیز خوشه ایو ضریب جاکارد ترکیب پوشش گیاهی از نظر شباهت در شدت های مختلف چرا مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که شدت چرا تاثیر معنی داری روی پوشش گیاهی منطقه دارد. به طوری که با افزایش شدت چرا از تراکم گونه های مطلوب کاسته و بر تراکم گونه های نامطلوب افزوده می شود. منطقه قرق دارای بیشترین مقدار تراکم گونه های مطلوب مرتعی است. برخی خصوصیات عملکردی نظیر چندساله ها، همی کریپتوفیت ها، کاموفیت ها، گندمیان و گیاهان کم شونده به طور معنی داری با افزایش چرا کاهش پیدا کردند. بیشترین افزایش مربوط به فرم رویشی گندمیان با میزان تراکم 8/9 و کلاس خوشخوراکی I با میزان تراکم 8/22 بوده که مربوط به منطقه قرق است. در مورد گروه های عملکردی نیز فرم رویشی گندمیان با میانگین تاج پوشش 65/19 درصد بیشترین افزایش را در منطقه قرق داراست. سایت های آبشخور و حریم آغل، قرق و کلید از نظر ترکیب پوشش گیاهی به هم مشابه اند. به طورکلی می توان نتیجه گیری نمود که افزایش شدت چرا در منطقه مورد مطالعه باعث ایجاد تغییرات منفی در پوشش گیاهی گردیده و این تغییرات در مناطق چرایی آبشخور، حریم آغل و روستا کاملا مشهود است. لذا استفاده از روش های مدیریت چرا در منطقه جهت بهبود شاخص های پوشش گیاهی و سوق دادن پوشش گیاهی به سمت تعادل توصیه می گردد.