بررسی رابطه بین گسترش آبیاری تحت فشار و توسعه ماشین ها با انتشار آلاینده ها در بخش کشاورزی ایران: مطالعه موردی گاز دی اکسید کربن

سابقه‏ و‏ در چند دهه اخیر، پیشرفت فناوری ها سبب استفاده بیشتر از انرژی و در نتیجه افزایش انتشار گازهای گلخانه‏ای شده است. در این زمینه بررسی ابعاد اقتصادی انتشار گازهای گلخانه ای و پیامدهای زیست محیطی آنها به ویژه در شرایط کنونی که حجم گازهای گلخانه ای در حال افزایش است، اهمیت شایان توجهی یافته است. چرا که صنعتی شدن جامعه های امروزی، منجر به بهره ‏برداری بیشتر و فشرده ‏تر از سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ، نفت و گاز به منظور استفاده در تولید کالاها و خدمات مختلف شده است. احتراق سوخت های فسیلی، باعث افزایش انتشار گازهای گلخانه ای در جو می شود. یکی از مهم ترین این گازها، دی‏ اکسید کربن است. به‏طوری که حدود 60 درصد اثرگذاری های گلخانه ای و نیز افزایش دمای کره زمین ناشی از انتشار این گاز می‏ باشد. کشاورزی یک منبع مهم انتشار گازهای گلخانه ای می باشد. در فرآیند تولید محصولات کشاورزی، گازهای گلخانه ای به دلیل بهره برداری های نامناسب از زمین و کود شیمیایی، پرورش دام، استفاده از انرژی های فسیلی و غیره منتشر می شوند. در فرآیند تولید محصولات کشاورزی، گازهای گلخانه ای به دلیل بهره برداری های نامناسب از زمین و کود شیمیایی، پرورش دام، استفاده از انرژی های فسیلی و غیره منتشر می شوند. لذا در این بررسی به تاثیر پیشرفت فناوری ‏هایی همچون (سطح اراضی تحت آبیاری های نوین و شمار ماشین‏ ها در بخش کشاورزی) و نیز قیمت انرژی بر انتشار گاز دی اکسید کربن در بخش کشاورزی ایران پرداخته شده است.
مواد ‏و ‏ بدین منظور از روش خودرگرسیون برداری (VAR) و داده های دوره زمانی 91-1349 استفاده شد. دلیل انتخاب مدل (VAR) برای این پژوهش این است که این الگو رابطه بلندمدت بین متغیرها را تعیین می کند و از سویی توانایی توضیح رابطه های کوتاه‏ مدت بین متغیرها را نیز دارد. در آغاز مانایی متغیرها بررسی شد.
نتایج و ‏بحث: نتایج این تحقیق نشان داد که همه ی متغیرها در سطح نامانا می باشند، اما با یکبار تفاضل گیری مانا می شوند. پس از اطمینان از وجود همگرایی بین متغیرها، مدل بلندمدت و کوتاه مدت برآورد شدند. نتایج همچنین نشان داد که قیمت انرژی اثر معنی دار و معکوسی بر انتشار گاز دی اکسید کربن با یک وقفه دارد. با افزایش قیمت انرژی در بخش کشاورزی تقاضای انرژی و در نتیجه مصرف انرژی نیز کاهش پیدا کند. کاهش مصرف انرژی سبب می شود انتشار گاز دی‏ اکسید کربن نیز کاهش پیدا کند. شمار ماشین های بخش کشاورزی اثر معنی دار و مستقیمی بر انتشار گاز دی اکسید کربن با یک وقفه داشته است. با فرض یکسان بودن فناوری، افزایش شمار ماشین ها سبب می شود که انرژی بیشتری مصرف شود. افزایش مصرف انرژی سبب می ‏شود انتشار گاز دی اکسید کربن نیز افزایش یابد. آبیاری نوین اثر معنی دار و معکوسی را بر انتشار گاز دی ‏اکسید کربن با یک وقفه نشان می‏دهد. نتایج بدست آمده در کوتاه ‏مدت نیز تاییدکننده نتایج در بلندمدت است. همچنین با استفاده از روش تجزیه واریانس خطای پیش بینی سهم متغیرها در تجزیه واریانس خطای پیش‏بینی دی اکسید کربن بخش کشاورزی برای یک دوره 10 ساله بررسی شد. نتایج نشان داد که قیمت انرژی و آبیاری نوین به ترتیب بیشترین و کمترین اثر را بر این متغیر در کوتاه ‏مدت، میان ‏مدت و بلندمدت دارند.
نتیجه‏ گیری : یکی از روش‏های کاهش گاز دی اکسید کربن بدون کاستن از تولید، بهبود میزان مصرف انرژی در بخش کشاورزی است. لذا اگر بتوان بهره‏ وری انرژی را افزایش داد، می توان بدون کاستن از سطح تولید، به کاهش انتشار گاز دی ‏اکسید کربن در این بخش رسید. همچنین به ‏کارگیری ماشین‏ های چند منظوره برای استفاده کمتر از ماشین‏ها و در نتیجه کاهش مصرف انرژی و همچنین فناوری ‏های نوینی همانند آبیاری تحت فشار که باعث کاهش مصرف انرژی و انتشار گاز دی ‏اکسید کربن می ‏شوند، پیشنهاد می ‏شود.