داوینچی، خیام و طراحی صنعتی

تاریخ و فرهنگ ایران، گوهری است که باوجوداینکه پژوهشگران و دانشمندان بسیاری از ملیت های گوناگون دهه هاست به آن پرداخته اند، تنها گوشه کوچکی از آن آشکار شده است. «ایرانی» نه تنها یک ملیت، بلکه فرهنگی غنی را در ذهن همه تداعی می کند و خود ما ایرانی ها بیش از همه به این نکته واقفیم؛ اما قادر به ارائه تعریفی یکدست و همگون از «ایرانی» نیستیم. اقوام، زبان ها، مذاهب و گرایش های گوناگون در کنار هم صدها و هزاران سال زیسته اند و در عین اینکه همیشه درباره یکدیگر لطیفه ساخته اند و گاهی کار را به تحقیر یکدیگر نیز کشانده اند، اما هیچ گاه تبدیل به کشمکش و جنگ خونین میانشان - چیزی که به وفور در غرب و شرق شاهدیم - نشده است. به عنوان یک آموزگار که از ابتدا تاریخ برایم جذابیتی خاص داشته است، این شانس را داشته ام که در رشته ای تحصیل کنم که با فرهنگ، نه تنها از نگاه یک مورخ یا جامعه شناس، بلکه ازنظر یک «طراح» با جهان اطراف خود ارتباط پیدا کرده و سروکار دارد؛ مانند کسی که کوزه ای را «طراحی» می کرده و در کارگاه سفالگری اش می ساخته، یا مانند یک زن قالیباف که سال ها روی دار قالی «طرح»هایی را که به خوبی می شناخته، به صورت یک شاهکار درمی آورده است. کوتاه سخن، در این یادداشت، تلاش کرده ام که در حد امکان، دو «طراح» نابغه را در موقعیت های خاص خودشان بشناسم.