علل پایداری سد لغزشی آب اسک در مسیر رودخانه هراز

تا کنون در طول دامنه های پر شیب دره هراز، در شمال ایران، سدهای زمین لغزشی متعددی تشکیل شده که گسیختگی برخی از آنها خسارات و تلفات زیادی به همراه داشته است. فوران آتشفشان دماوند، وقوع زمین لرزه های بزرگ و ذوب سریع برف ها، مهمترین عوامل تشکیل دهنده این سدهای لغزشی بوده است. در سال 1999 هم زمان با ذوب سریع برف ها در ماه اردیبهشت، زمین لغزش آب اسک در جنوب آتشفشان دماوند، تشکیل شده است. فعالیت این زمین لغزش، مدفون شدن روستای پشنگ، تخریب 450 متر از جاده اصلی تهران - آمل و انسداد رودخانه هراز را سبب شده است. این سد لغزشی دارای ارتفاع 20 متر از بستر رودخانه و دریاچه حاصل از آن دارای حداکثر طول 700 متر ، پهنای 300 متر و عمق 15 متر می باشد. این زمین لغزش همانند ریزش سریع سنگ در لایه های شیل، ماسه سنگ و زغالسنگ های ژوراسیک تحتانی رویداده است. در این زمین لغزش، سطح گسیختگی در طول سطح لایه بندی شکل گرفته است. بلا فاصله پس از لغزشی اصلی و انسداد رودخانه، توده عظیمی از تخته سنگهای بزرگ از جنس تراورتن، بر روی بخش شمالی زمین لغزش ریزش نموده است. این تخته سنگهای بزرگ، بصورتی بی نظم در داخل گل و لای ناشی از زمین لغزش قرار گرفته و بخش شمالی توده زمین لغزش را به شدت مستحکم نموده است. پس از پرشدن دریاچه سد زمین لغزشی، از روی بخش شمالی توده لغزشی آب سریز نموده است. حضور تخته سنگهای تراورتنی در این بخش مانع فرسایش سد لغزشی در طی 17 سال گذشته گردیده است. سریز آب رودخانه هراز از روی توده لغزشی آب اسک و نشت آب از بخش های مختلف آن، شرایط پر خطری را بوجود آورده است. با این وجود، پایدار ماندن سد لغزشی آب اسک در چنین شرایط دشوار، نمونه ای استثنایی و تماشایی از سدهای لغزشی را به نمایش گذاشته است. در این مطالعه مشخصات، سن، شاخص های مسبب، توزیع اندازه دانه ها و اثرات طبیعی زمین لغزش آب اسک همچنین سد لغزشی و حجم دریاچه مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته است.