بررسی و مقایسه مصرع های تضمینی حافظ از دیگر شاعران

اگر دیوان اشعار حافظ را بررسی کنیم، درخواهیم یافت که او آثار بیشتر شاعران دیگر را خوانده و بسیاری از اشعار خود را به استقبال آنان سروده است. علاوه بر این، برخی از مضامین و ابیات و مصرع های شاعران پیشین و هم عصر خود را لابه لای اشعار خویش گنجانده است. در این مقاله، منحصرا مصرع هایی تحلیل و مقایسه شده که حافظ بدون کمترین دخل و تصرفی، تضمین کرده است. وقتی حافظ مصرعی را از یک شاعر تضمین کرده، گویی مصرع دیگر شاعر را نپسندیده یا مصرع خود را مناسب تر دیده است. او با تغییر یک مصرع و تضمین مصرع دیگر، در اغلب موارد، معنی جدیدی برای مصرع تضمین شده خلق کرده و با جابه جایی مصرع ها در بیشتر موارد، موسیقی کناری و درونی مصرع را افزایش داده است. اگرچه گاهی مصرع های غیرغزلی دیگران را در غزل تضمین کرده، در اکثر مواقع، تجانس مصرع تضمین شده در شعر حافظ طبیعی تر از شعر مبدا است. با اینکه حافظ آگاهانه سعی کرده زیباترین و برجسته ترین مصرع های شاعران را تضمین کند، در غالب موارد، به آن مصرع جانی دوباره بخشیده و موجب اعتلای همه جانبه آن ها شده است.