کارکردهای داستان حضرت موسی (ع) در شعر سبک خراسانی و عراقی

حضور حجم گسترده توام با ظرفیت‏های فکری و بلاغی داستان‏های پیامبران در قرآن کریم، مایه پذیرش نقش‏های گوناگون از سوی این قصص قرآنی در عرصه شعر فارسی شده‏است. در این‏ میان، گستردگی رخدادهای دوره حیات و تنوع ابعاد شخصیتی حضرت موسی کلیم‏ الله (ع) در قرآن، به‏ویژه تقابل او با نیروهای مخالف در چندین جبهه اعتقادی، سیاسی و اقتصادی، سبب شده است سرایندگان فارسی زبان هریک به تناسب افق فکری خود دریافت‏های گوناگونی از آن به عمل آورند و به‏دلیل اشتمال آن بر گزیده های حکمت و عرفان و چکیده نظریات تعلیمی صوفیه و اهل تصوف، آن را آیینه طریقت و دستورالعمل آموزه های خود قرار دهند. موضوع این مقاله، تحلیل کارکرد های چندگانه داستان موسی(ع) در شعر فارسی با تاکید بر نقش و بن‏مایه های تعلیمی و تربیت عرفانی آن، بر پایه دو شیوه سندکاوی و بررسی توصیفی است. بر اساس این پژوهش، کارکردهای این قصه در شعر فارسی دارای چهار گونه ستایشی، وصفی، تعلیمی و عرفانی است و دو کارکرد اخیر، افزون بر هم‏سویی با اهداف قرآنی آن، از جذابیت، لطایف عرفانی، دلالت‏های معنایی چندگانه و نقش‏های انگیزشی و اقناعی برخوردار است و به همین سبب، در نظام تربیت اجتماعی و تعلیم باطنی ایرانیان پیوسته به عنوان «رسانه» تربیتی و معرفتی مورد توجه بوده است.