مدل سازی تغییرات مکانی آب معادل برف بر اساس عوامل توپوگرافی و اقلیمی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سهرورد استان زنجان)

داشتن اطلاعات در زمینه عمق، چگالی و آب معادل برف برای مدیریت منابع آب در مناطق کوهستانی اجتناب‏ناپذیر است. از طرفی، به دلیل مسائل مالی، شرایط اقلیمی نامساعد و صعب‏العبور بودن مناطق کوهستانی، اندازه‏گیری ها نقطه ای است که تعمیم آن به سطوح بزرگ خطای زیادی دارد. یکی از روش ها برای پیش بینی آب معادل برف، بررسی ارتباط بین آب معادل برف با عوامل موثر است. بدین منظور حوضه آبخیز کوهستانی سهرورد استان زنجان انتخاب شد. داده های اولیه تهیه و نقشه های مورد نیاز شامل نقشه های مدل رقومی ارتفاع، شیب، جهت شیب، شمالی بودن، شرقی بودن، انحنای افقی، انحنای عمودی، شاخص وضعیت توپوگرافی و تابش خورشیدی استخراج شد. سپس، هنگام بارش اوج برف، عمق برف به تعداد 150 نمونه به روش هایپرکیوب لاتین و چگالی برف به تعداد 18 نمونه به روش تصادفی اندازه‏گیری شد. محاسبات شاخص بادپناهی برای نقاط اندازه‏گیری شده عمق برف انجام شد. در مرحله بعد با انجام رگرسیون بین آب معادل برف با عوامل موثر، رابطه کمی بین آنها تعیین شد. کارایی مدل‏ها با شاخص‏های آماری میانگین خطا، میانگین خطای مطلق، ریشه میانگین مربعات خطا و ضریب همبستگی تعیین شد. نتایج نشان داد در حوضه آبخیز یادشده با روش رگرسیون گام به گام می‏توان آب معادل برف را برآورد کرد. همچنین براساس نتایج، هرچند عامل اقلیمی شاخص باد پناهی حجم زیاد محاسبات را دارد؛ ولی دخالت دادن آن سبب افزایش کارایی مدل در برآورد آب معادل برف می‏شود. آب معادل برف بیشترین همبستگی معنا‏دار را با ارتفاع برابر با 607/0 و کمترین همبستگی معنا‏دار را با شمالی بودن برابر با 204/0 در محدوده مطالعاتی دارد. ضرایب همبستگی بین متغیر وابسته آب معادل برف با متغیر مستقل شاخص بادپناهی نشان می‏دهد فاصله 300 متری، موثرترین فاصله بر هم کنش باد و پستی و بلندی ها در ایجاد شرایط بادپناهی و بادروبی است. ضریب تغییرات عمق و چگالی برف اندازه گیری شده به ترتیب برابر با 14/54 و 89/7 درصد است.