ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای عملکرد دانه ژنوتیپ های لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) با استفاده از روش AMMI

به منظور بررسی اثر ژنوتیپ، محیط و اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه در لوبیا قرمز، 10 ژنوتیپ لوبیا در یک آزمایش طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در پنج مکان (بروجرد، زنجان، شهرکرد، تبریز و خمین) طی دو سال (1391 و 1392) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب، معنی دار بودن اثرات ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه را نشان داد. متوسط عملکرد دانه ژنوتیپ ها از 8/1615 (شهرکرد در سال اول) تا 8/4069 کیلوگرم درهکتار (بروجرد در سال دوم) متفاوت بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس AMMI، محیط منبع اصلی تغییرات بود که 61 درصد از مجموع مربعات کل را به خود اختصاص داد. نتایج تجزیه واریانس AMMI نیز نشان داد که اثر هشت مولفه بر عملکرد دانه معنی دار بود و اثرات باقی مانده (نویز) صفر در نظر گرفته شد. سه مولفه اصلی اول مدل AMMI 8/79 درصد از کل واریانس عملکرد را توجیه کردند. بر اساس مقادیر سه مولفه اصلی اول، ارزش پایداری AMMI (ASV)، پارامتر D و شاخص پایداری ژنوتیپ (GSI)، ژنوتیپ 5 (KS31290) به عنوان پایدارترین ژنوتیپ با عملکرد متوسط شناخته شد. ژنوتیپ 4 (KS31285) با بیشترین میزان ASV، پارامترD و بیشترین فاصله از مرکز نمودار بای پلات، ژنوتیپی ناپایدار شناخته شد. این ژنوتیپ عملکرد نسبتا بالایی (2900 کیلوگرم در هکتار) داشت. بر اساس نتایج این آزمایش لاین اصلاحی KS31290 به عنوان ژنوتیپ قابل توصیه جهت معرفی برای مناطق اجرای آزمایش و اقلیم های مشابه شناخته شد.