تفکیک صلاحیت های اشخاص حقوق عمومی در نظام حقوقی ایران

اشخاص حقوق عمومی دارای شخصیت حقوقی بوده و به موجب قانون عهده دار یک یا چند امر عمومی هستند؛ از جمله ثمرات داشتن شخصیت حقوقی، برخورداری از اهلیت و صلاحیت و نیز طرف حق و تکلیف واقع شدن است. در اشخاص حقیقی، شایستگی دارا شدن حق را اهلیت تمتع و شایستگی اجرای حق و تکلیف را اهلیت استیفا می نامند. با توجه به این که اشخاص حقوق عمومی، از شخصیت حقوقی برخوردارند آیا صلاحیت این موسسات، همانند اشخاص حقیقی، قابل تفکیک به تمتع و استیفاست؟ موسسات عمومی به محض ایجاد، شخصیت حقوقی می یابند. ایجاد این موسسات نیز تنها به موجب قانون امکان پذیر است؛ اما سوال دیگری که قابل طرح است این که زمان ایجاد این موسسات از زمان تصویب قانون موسس آنهاست و یا این که تصویب اساسنامه نیز جزیی از مراحل ایجاد محسوب می شود؟ در این مقاله ضمن طرح دیدگاه هایی پیرامون این موضوع با مراجعه به اساسنامه ها و قوانین موسس تعدادی از موسسات عمومی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی نتیجه گرفته شده است که قوانین موسس نهادها و موسسات عمومی گاهی جنبه شرط لازم و کافی برای تاسیس و ایجاد این موسسات داشته و گاهی صرفا شرط لازم برای ایجاد این موسسات هستند و نه شرط کافی. صلاحیت تمتع موسسات عمومی ناظر به زمان ایجاد و اعتبار شخصیت حقوقی آنهاست و صلاحیت استیفای این موسسات ناظر به فراهم آمدن شرایط اعمال اراده در راستای صلاحیت های آنهاست که آن هم از زمان تعیین مقامات آنها به موجب قانون یا تصویب اساسنامه آنهاست.