ارزیابی همبستگی بین خصوصیات مورفولوژیکی در ارقام مختلف دو گونه تتراپلویید پنبه

به منظور ارزیابی خصوصیات مورفولوژیکی متمایزکننده ارقام پنبه و همبستگی بین صفات مختلف با نوع گونه، پژوهش حاضر در سال 1394 در ایستگاه تحقیقات پنبه هاشم آباد گرگان بر روی ارقام پنبه ساحل، گلستان، سپید، SKT-133، M-13، لطیف، ترمز 14 ، باربادنس و دکتر عمومی از دو گونه مختلف Gossypium hirsutumوG.barbadense در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. خصوصیات مورد بررسی شامل ارتفاع، تعداد و طول شاخه های زایا و رویا و تعداد گره ها، تعداد و وزن غوزه ها، وزن بذر، عملکرد وش و درصد کیل الیاف ارقام بودند. براساس نتایج، برای تمام خصوصیات مورد بررسی، اختلاف معنی دار آماری در سطح احتمال یک درصد مشاهده شد که نشان دهنده وجود تفاوت های بارز و قابل تمایز در بین ارقام مورد بررسی بود. خصوصیات مربوط به شاخه های رویا و زایا از روند خاصی در بین ارقام دو گونه تبعیت نکردند و این صفات را نمی توان وابسته به گونه دانست. از طرفی صفات ارتفاع گیاه، تعداد غوزه، وزن غوزه، وزن بذر و درصد کیل الیاف را می توان به نوع گونه نسبت داد، به طوری که ارقام دکتر عمومی از گونه G.barbadense و SKT-133 از گونه G.hirsutum به ترتیب بیش ترین و کم ترین تعداد غوزه را تولید کردند. وزن غوزه از 25/3 گرم در رقم باربادنس تا 29/5 گرم در رقم ساحل متغیر بود. بیش ترین درصد کیل الیاف (2/42 درصد) مربوط به رقم گلستان بود و رقم باربادنس از گونه G.barbadense کم ترین درصد کیل الیاف را داشت. عملکرد وش همبستگی مثبت و معنی داری با وزن غوزه و عملکرد چین اول داشت. در مقابل، تعداد غوزه همبستگی منفی با درصد کیل الیاف داشت. طبق نتایج مقایسات گروهی، گونه G.hirsutum از نظر صفات درصد کیل الیاف 9/10 درصد، طول بلندترین شاخه رویا 5/27 سانتی متر، عملکرد چین اول 753 کیلوگرم در هکتار، عملکرد کل 791 کیلوگرم در هکتار و وزن غوزه 39/1 گرم نسبت به گونه G.barbadense برتری داشت به طوری که بالا بودن این صفات نسبت به سایر صفات زراعی بیش ترین تاثیر را بر عملکرد نهایی داشتند. لذا آگاهی از روابط بین صفات و تاثیر آن بر عملکرد کل می تواند در افزایش تولید این گیاه ارزشمند مفید باشد.