پتانسیل تولید و تحمل به خشکی کلکسیون داخلی و خارجی گلرنگ در سه منطقه ایران

اگرچه گلرنگ پراکنش خوبی در ایران دارد، لیکن مرکز تنوع آن در بسیاری از کشورهای آسیایی و اروپایی به خصوص مناطق خشک جهان نیز گزارش شده است. در این پژوهش به منظور ارزیابی واکنش 15 ژنوتیپ داخلی و 42 ژنوتیپ خارجی گلرنگ به تنش خشکی در سه منطقه نجف آباد (اصفهان)، جیرفت و جوپار (کرمان)، ژنوتیپ ها به صورت طرح لاتیس تحت شرایط رطوبتی معمول و تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. اعمال تنش خشکی در مرحله تکمه دهی و بعد از آن در 85 درصد تخلیه رطوبتی از خاک انجام شد. نتایج نشان داد تنش خشکی موجب کاهش معنی دار بیشتر صفات از جمله عملکرد دانه (20/30 درصد)، عملکرد روغن (28/32 درصد)، محتوای روغن دانه (54/3 درصد)، تعداد طبق در بوته (77/16 درصد)، تعداد دانه در طبق (04/16 درصد) و ارتفاع بوته (43/4 درصد) شد. تنش خشکی در مناطق نجف آباد و جوپار روی صفت تعداد دانه در طبق تاثیر معنی دار نداشت اما در منطقه جیرفت باعث کاهش معنی دار این صفت شد. به طوری که عملکرد دانه نیز در جیرفت کمتر از دو منطقه دیگر بود. براساس تجزیه به مولفه های اصلی برای شاخص های مختلف حساسیت و تحمل به تنش خشکی، ژنوتیپ شماره 29 (PI- 657800) از مصر در هر سه منطقه جزء متحمل ترین ژنوتیپ ها به تنش خشکی محسوب شد. همچنین متحمل ترین ژنوتیپ ها به تنش خشکی در منطقه نجف آباد ، جیرفت و جوپار به ترتیب ژنوتیپ های شماره 37 (PI- 657820) از اردن، 31 (CART 64) از اسلواکی و 4 (PI- 239707) از ترکیه بودند. اغلب ژنوتیپ های ایرانی دارای محتوای روغن دانه بالا (بیش از 30 درصد) بودند. وجود ژنوتیپ های متحمل و با عملکرد بالا در بین ارقام خارجی در ژرم پلاسم مورد مطالعه می تواند منبع ژنی مفید را برای اصلاح ارقام داخلی با ویژگی های مطلوب از جمله محتوای روغن دانه بالا فراهم کند. همچنین امکان یافتن ژنوتیپ های پایدار در این کلکسیون جهانی نیز وجود دارد.