اثرات شوری بر ارقام نخود در مرحله هتروتروف

به منظور مقایسه واکنشهای ارقام تیپ دسی و کابلی نخود به شوری در مرحله هتروتروف، در سال 1379، آزمایشی در گلخانه دانشگاه تبریز انجام شد. در این بررسی، 40 بذر از هر یک از ارقام جم، هاشم (کابلی)، کاکا و پیروز(دسی) انتخاب و به مدت 8 روز در گلدانهای حاوی خاک با شوری های 0.9 (شاهد)، 2.6 و 4.9 دسی زیمنس بر متر رویانده شدند. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام و سطوح شوری بودند که به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی ترکیب شدند. در این بررسی، صفات درصد آب، غلظت سدیم، پتاسیم، کلسیم و نسبت پتاسیم به سدیم در ریشه چه و ساقه چه، و وزن خشک گیاهچه مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در سطح دوم شوری، ارقام تیپ کابلی در مقایسه با ارقام تیپ دیگر از غلظت پتاسیم و کلسیم کمتر و همچنین نسبت K/Na و وزن خشک گیاهچه پایین تر و در مقابل، از غلظت بیشتر سدیم در ریشه چه و ساقه چه برخوردار بودند. براساس وزن خشک گیاهچه، ارقام تیپ دسی نسبت به دو رقم تیپ دیگر تحمل شوری بالاتری را نشان دادند که لازم است بیشتر مورد توجه متخصصان اصلاح نباتات قرار گیرد. برخلاف شرایط تنش، در شرایط فاقد تنش، بیشتر بودن غلظت پتاسیم و کلسیم در ریشه چه و یا ساقه چه نمی تواند معیار برتری ارقام مورد بررسی در نظر گرفته شود، زیرا بین این صفات با وزن خشک گیاهچه رابطه معنی داری بدست نیامد. در تجزیه کلاستر ارقام بر اساس 11 صفت در وضعیت وجود تنش شدید شوری، دو کلاستر حاصل شد. در کلاستر اول، ارقام تیپ دسی و در کلاستر دوم ارقام تیپ دیگر قرار داشتند. در وضعیت عدم وجود تنش شوری، ارقام تیپ کابلی، کاکا و پیروز سه کلاستر جداگانه را به خود اختصاص دادند. به لحاظ وجود رابطه مثبت و معنی دار بین وزن خشک گیاهچه و غلظت عناصر پتاسیم و کلسیم در شرایط تنش شدید شوری، به نظر می رسد که شاید بتوان از این صفات به عنوان شاخص های گزینش ارقام متحمل به شوری استفاده نمود. شایان ذکر است که برای حصول اطمینان از این امر لازم است که در آزمایشات تکمیلی، وراثت پذیری این صفات نیز تعیین گردد.