بررسی نقش عوامل فیزیو گرافیک حوضه بر دبی های حداکثر لحظه ای در زیر حوضه های گرگانرود به منظور ارائه مدل منطقه ای سیلاب

برآورد دبی های حداکثر لحظه ای در زیر حوضه های فاقد آمار از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از مدل منطقه ای یکی از روش هایی است که در آن دبی حداکثر لحظه ای بصورت تابعی از مساحت حوضه تعریف می شود ولی انتظار می رود شدت سیل تابعی از سایر پارامترهای فیزیوگرافیک و اقلیمی نظیر ضریب شکل، بارندگی متوسط حوضه و... باشد. هدف از تحقیق حاضر یافتن مناسب ترین مدل برای تخمین دبی های حداکثر لحظه ای با دوره های بازگشت مختلف در زیر حوضه های گرگانرود می باشد. با بررسی ایستگاه های هیدرومتری حوضه مورد مطالعه20 ایستگاه انتخاب گردیده و در حوضه های ایستگاه های مزبور، 13 عامل فیزیوگرافیک و اقلیمی استخراج شده است. سپس با استفاده از تجزیه و تحلیل عاملی، پنج عامل مهم انتخاب گردیده که در مجموع 93.9 درصد واریانس تغییرات در داده های اصلی را نشان می دهند. با استفاده از دو عامل مساحت و تراکم زهکشی، مناطق همگن هیدرولوژیکی مطابق تحلیل خوشه ایمشخص گردیده اند. با بکارگیری روش رگرسیون چند متغیره و پنج عامل منتخب، مدلهای برآورد دبی با دوره های بازگشت مختلف در دو حالت ارائه گردید که در حالت اول برای کل منطقه بدون در نظر گرفتن مناطق همگن و در حالت دوم مدلها در مناطقی با شرایط همگن در نظر گرفته شد و در نهایت نتایج به دست آمده از دو نوع مدل مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. بطوریکه در سه گروه همگن بترتیب 5 زیرحوضه با R2 برابر یک و MSD برابر صفر مدل قابل قبول نبوده، در گروه همگن دوم با 10 زیر حوضه اگر چه با توزیع F و سطح اطمینان معنی داری بوده ولی مقدار2 R پایین تری رانشان می دهد و بالاخره در گروه همگن سوم مانند گروه همگن 1 برای 5 زیر حوضه با وجود R 2 برابر یک در توزیع F معنی دار نبوده است. در استفاده از این مدل ها با توجه به ضریب تبیین و آزمون F برای کل حوضه مناسب به نظر آمده، لذا برای دوره بازگشت های 2، 3، 5 و 10 ساله با تاکید بر تاثیر عامل مساحت بر میزان دبی حداکثر لحظه ای با نتایج دیگر محققان مطابقت دارد. در دوره های بازگشت 25،50 و 100 ساله علاوه بر مساحت، ارتفاع متوسط حوضه نیز به عنوان عامل مهمی در میزان دبی های حداکثر لحظه ای مورد توجه قرار گرفته است که با نتایج مطالعات در دیگر حوضه های جهان مطابقت دارد.