جغرافیای اقتصادی جدید و تبیین نابرابری ناحیه ای در ایران

ایران استعداد زیادی جهت شکل گیری نابرابری ناحیه دارد. بین سطوح توسعه یافتگی استان ها به طورکلی و به ویژه بین واحدهای مرکزی و مرزی کشور، نابرابری های شدیدی وجود داشته و دارد؛ در 15 سال اخیر، شاخص توسعه همه استان ها به طور نسبی بهبود یافته است، اما استان های با بالاترین درجه توسعه یافتگی و کمترین درجه توسعه یافتگی بدون تغییر باقی مانده است. هدف اصلی مقاله حاضر، آن است که ضمن بیان نابرابری های موجود در سطوح ناحیه ای، عوامل ایجاد و تداوم آن را از دید جغرافیای اقتصادی جدید مورد بررسی قرار دهد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق، استان های کشور به عنوان نواحی جغرافیایی است، اما برای نمایش عوامل محلی موثر در واگرایی ناحیه ای، سیستان و بلوچستان به عنوان ناحیه کم توفیق مورد بررسی قرار گرفته است.
داده های موردنیاز تحقیق از طریق بررسی محلی و برخی منابع جمع آوری شده است. ضریب تغییرپذیری جهت درک نابرابری ناحیه ای ایران مورد استفاده قرار گرفته است. برای استخراج عوامل محلی موثر در توسعه نیافتگی سیستان و بلوچستان، نظرات 50 نفر کارشناسان محلی به روش لیکرت تجزیه و تحلیل شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که دو عامل در نابرابری ناحیه ای کشور موثر است. نخست، تبعیت از دیدگاه جغرافیای اقتصادی مرسوم مبتنی بر رویکردهای نئوکلاسیکی و نولیبرالی، و غفلت از نگاه جغرافیای اقتصادی جدید در برنامه ریزی ناحیه ای؛ و دوم، فقدان نهادهای تولیدگرا که نقش مهمی در نابرابری ناحیه ای و تداوم آن در ایران دارد.