راهبردهای گذار از کشاورزی رایج به پایدار در ایران: بهبود کارایی مصرف نهاده ها

بهبود کارایی مصرف نهاده های کشاورزی اولین مرحله برای گذار از کشاورزی رایج به کشاورزی پایدار می باشد. در این راستا مطالعه حاضر جهت بررسی وضعیت موجود کارایی استفاده از نهاده های مختلف وارائه راهکارهاییبه منظور افزایش کارایی استفاده از نهاده ها در بوم‏نظام‏های زراعی کشور صورت گرفت. بدین منظور، مطالعات انجام گرفته شامل 177 پژوهش در زمینه میزان و کارایی استفاده از نهاده های مختلف از منابع اطلاعاتی متنوع موجود استخراج و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسی ها نشان داد که به طور کلی با افزایش میزان مصرف نهاده های مختلف در گروه های مختلف گیاهان زراعی، کارایی زراعی استفاده از نهاده ها کاهش یافت. شیب کاهش کارایی مصرف نیتروژن به ازای افزایش یک کیلوگرم از این نهاده برای گیاهان زراعی مختلف از 2/1 در گیاه سیب زمینی (Solanum tuberosum L.) تا 12/0 در گروه حبوبات متفاوت بود. این روند برای کارایی مصرف آب از 62/10 برای سیب زمینی تا 27/0 در چغندرقند (Beta vulgaris L.) حاصل شد. در منابع مختلف راهکارهای متفاوتی برای افزایش مصرف نهاده ها ارائه شده است. در زمینه بهبود کارایی مصرف نیتروژن، راهکارهایی همچون مدیریت نوع منبع کودی مورد استفاده، تقسیط کاربرد نیتروژن و همچنین محلول‏پاشی گزارش شده است. برای بهبود کارایی مصرف آب نیز به تغییر روش های آبیاری رایج به سمت آبیاری تحت فشار، استفاده از خاکپوش‏ها و شخم کاهش‏یافته اشاره شده است. تغییر در تراکم و آرایش کاشت به منظور دریافت حداکثر تشعشع نیز به عنوان روش‏های بهبود کارایی جذب نور بیان گردید. برای بهبود کارایی مصرف سایر نهاده های شیمیایی و به ویژه علف کش ها استفاده از تکنولوژی های پیشرفته، تقسیط زمان مصرف و ترکیب آن ها با افزودنی هایی همچون مویان‏ها و روغن‏ها پیشنهاد شده است. با توجه به نتایج این بررسی، بین کارایی مصرف آب و نیتروژن رابطه مثبت ولی ضعیف با ضریب تبیین 049/0 مشاهده شد، در صورتی که بین کارایی سایر نهاده ها رابطه مشخصی مشاهده نشد. به طور کلی علی رغم این که مطالعات و پژوهش‏هایی در این زمینه در سطح کشور انجام گرفته است و راهکارهایی جهت بهبود کارایی مصرف نهاده ها ارائه شده است ولی اتخاذ ‏های لازم در جهت انتقال این راهکارها به کشاورزان در سطح کشور مورد نیاز می باشد.