تاثیر کاربرد ورمی کمپوست و پسماند کمپوست قارچ خوراکی (Agaricus bisporous L) بر شاخص های رشد و جذب عنصرهای غذایی کم کاربرد در گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L)

کودهای آلی از جمله ورمی کمپوست و کمپوست مصرف شده قارچ می توانند در تولید سبزی ها و گیاهان دارویی با هدف کاهش اثرگذاری های زیانبار کودهای شیمیایی و افزایش حاصل خیزی خاک به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی از عنصرهای غذایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم کاربرد داشته باشند. در اسانس گیاه مرزه ترکیب های پرشمار زیستی وجود دارند که امروزه در صنایع دارویی و غذایی به طور گسترده ای استفاده می شوند. این پژوهش، با هدف ارزیابی تاثیر کاربرد ورمی کمپوست و پسماند کمپوست قارچ خوراکی بر شاخص های رشد، محتوای عنصرهای غذایی کم کاربرد و اسانس در اندام های هوایی گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L.) انجام گرفت.
آزمایش گلدانی در مزرعه پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی روی گیاه دارویی مرزه با استفاده از تیمارهای کمپوست قارچ شسته نشده، کمپوست قارچ شسته شده و ورمی کمپوست هرکدام با 5 سطح کاربرد (10، 20، 30، 40 و 50 درصد حجمی) و تیمار شاهد در قالب طرح کاملا تصادفی در 5 تکرار انجام گرفت. در پایان فصل رشد، شاخص های رشد مانند ارتفاع بوته، وزن تر و خشک ریشه و اندام های هوایی، شمار برگ، شمار ساقه های اصلی و شاخه های جانبی، سطح برگ و میزان سبزینه (کلروفیل) اندازه گیری شد. اسانس برگ گیاه توسط دستگاه کلونجر استخراج و برای اندازه گیری ترکیبات آن از دستگاه های کروماتوگراف (فام نگار) گازی و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی استفاده شد. عنصرهای غذایی مس، آهن، منگنز و روی با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد، کاربرد ورمی کمپوست در بستر کاشت گیاه مرزه بر شاخص های رشد رویشی اثر معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشت. به طوری که بیشترین ارتفاع بوته، وزن تر و خشک بوته، وزن خشک ساقه، شمار برگ، طول ریشه، وزن خشک برگ و شاخص سبزینگی با کاربرد 10 درصد ورمی کمپوست به دست آمد. با افزایش درصد ورمی کمپوست در بستر کشت، بیشتر صفت های اندازه گیری شده مانند ارتفاع بوته، وزن تر بوته، شمار برگ، وزن تر ریشه، شمار ساقه اصلی و شاخص سبزینگی به طور معنی داری کاهش یافت، که ممکن است به دلیل افزایش قابلیت هدایت الکتریکی، احتمال تولید ترکیبات فنلی در بستر کاشت، تجمع عنصرهای سنگین و سمیت آنها در نسبت های زیاد ورمی کمپوست باشد. با این حال کمترین ارتفاع بوته، وزن تر بوته، شمار برگ، سطح برگ، وزن خشک ریشه و نسبت وزن برگ به وزن بوته در تیمار شاهد به دست آمد که نشان دهنده تاثیر مثبت کاربرد ورمی کمپوست و پسماند کمپوست قارچ بر رشد مرزه بود. بیشترین درصد اسانس مرزه (45/2 درصد) در تیمار 30 درصد ورمی کمپوست و کمترین درصد آن (82/1 درصد) در تیمار 40 درصد پسماند کمپوست قارچ شسته نشده به دست آمد. نتایج مربوط به تاثیر تیمارهای آزمایش بر محتوای عنصرهای غذایی کم کاربرد در اندام های هوایی مرزه نشان داد که بیشترین محتوای آهن اندام های هوایی مرزه در تیمار حاوی 40 درصد پسماند قارچ شسته نشده و بیشترین محتوای روی در بستر های کشت دارای 50 درصد پسماند قارچ شسته شده و شسته نشده مشاهده شد. گیاهان رشد یافته در تیمارهای 20 و 30 درصد پسماند قارچ شسته شده و ورمی کمپوست بیشترین محتوای مس اندام های هوایی داشتند، افزودن کودهای آلی تاثیر معنی داری بر افزایش منگنز در اندام های هوایی گیاه نداشت و حتی در برخی موارد باعث کاهش آن شد.
در مجموع نتایج این بررسی نشان داد، کاربرد نسبت های مناسب ورمی کمپوست و پسماند کمپوست قارچ به خاک می تواند تاثیر مثبتی بر شاخص های رشد، درصد اسانس و محتوای عنصرهای کم کاربرد گیاه دارویی مرزه داشته باشد. اگر چه افزودن نسبت های بالای کودهای آلی به خاک می تواند باعث کاهش بسیاری از صفات گیاه مرزه شود.