واگرایی ریختی اشکول (Glis glis Linnaeus، 1766) در امتداد جنگل های هیرکانی شمال ایران، شاهدی بر وجود خردپناهگاه در طی آخرین دوره یخبندان

ردپای نوسان های اقلیمی و پیش روی و پس روی یخچال ها در اعصار گذشته را می توان در برخی از جانداران مشاهده نمود. تغییر گستره پراکنش به سمت عرض های جنوبی در دوره پیش روی یخچال ها و بقای این جانداران در پناهگاه ها و انتشار مجدد به عرض های جغرافیایی بالاتر، باعث ایجاد تغییراتی ریختی و ژنتیکی شده و با بررسی این تغیرات می توان گستره حضور پناهگاه های مهم به ویژه در دوره پلیستوسن را مشخص نمود. در این پژوهش شواهدی اولیه در خصوص نقش خردپناهگاهی محدوده شرقی جنگل های هیرکانی کشور در آخرین دوره یخبندان بزرگ ارائه می گردد. در این راستا مطالعه، گونه اشکول (Glis glis Linnaeus، 1766) که دارای ویژگی های بوم شناختی و زیستی نسبتا منحصر به فردی می باشد به عنوان گونه مدل انتخاب گردید. استخوان فک زیرین افراد متعلق به جمعیت های مختلف در امتداد جنگل های خزری ایران به شیوه استاندارد تصویربرداری شده و تحلیل های ریخت سنجی هندسی انجام شد. نتایج حاصل از این تحلیل ها با نتایج به دست آمده از مطالعات ژنتیکی مقایسه گردید. نتایج حاکی از واگرایی ریختی شدید جمعیت واقع در منتهی الیه بخش شرقی پناهگاه هیرکانی بر اساس صفات فک زیرین می باشد که کاملا منطبق بر یافته های ژنتیکی پیشین می باشد. همچنین ویژگی های ریخت شناختی ظاهری از قبیل میانگین وزن، میانگین طول بدن و طول دم نیز اختلاف معناداری را با سایر جمعیت های مورد بررسی در مرکز و منتهی الیه غربی محدوده جنگل های خزری نشان می دهد.