واکاوی ویژگی های گفت وگو به روایت کاریکاتورهای مطبوعاتی دهه اول انقلاب مشروطه

کاریکاتور های مطبوعاتی به عنوان شکلی از بیان هنری انتقادی با کارکردی رسانه ای، در شناخت بهتر ابعاد فرهنگ یک جامعه، از توانایی بالای پژوهشی برخوردار هستند. هدف این پژوهش، شناخت الگوی ارتباط کلامی مردم ایران و ویژگی های گفت وگوی آنان با یکدیگر به روایت کاریکاتورهای مطبوعاتی دهه اول انقلاب مشروطه است. با انتخاب نمونه ای مشتمل بر 25 کاریکاتور از سه نشریه طنز (بهلول، تنبیه و آئینه غیب نما) و تلفیق دو روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و نشانه شناسی اجتماعی کرس و ون لیوون، موضوع پژوهش تحلیل شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوی ارتباط کلامی این دوران، تک گویانه است. از جمله ویژگی های گفت وگوی مردمی که در قاب کاریکاتور این دوران به نمایش درآمده اند، می توان به نادیده انگاشتن دیگری، تحمیل سکوت از طریق اعمال خشونت، تندروی (استفاده از تکفیر، تهمت و شایعه پراکنی) ، نفاق، همنوایی بی چون وچرا، چاپلوسی، پیش داوری و ظاهربینی اشاره کرد. در این میان، ویژگی هایی نیز دال بر تغییراتی در شیوه ارتباطات کلامی مردم به سمت وضعیت گفت وگومدار وجود دارد همچون رسیدن به مقام سوژگانی، عدم سکوت در برابر ظالم و پرسشگری در مواجهه با او، تاکید بر برابری و قائل شدن حق برای دیگری.