بررسی خاستگاه نظریه «صرفه» و آثار آن در مبانی معتزله و شیعه

دانشمندان اسلامی برای اثبات اعجاز قرآن کریم، اقوال متعددی را در قالب عنوان «وجوه اعجاز قرآن» بیان کرده اند. در میان این وجوه مذکور، وجهی موسوم به «صرفه» نیز به چشم می خورد که برخی قایل به آن شده اند. نظر آنان در این قول، آن است که قرآن به خودی خود معجزه نیست و دیگران می توانند مانند آن را بیاورند، ولی خداوند مردم را از معارضه با قرآن بازداشته است. مقاله حاضر ضمن بیان جایگاه این نظریه در بین اندیشمندان معتزله و شیعه، به کنکاش درباره خاستگاه این نظریه پرداخته و علت طرح چنین نظریه ای را بافت فرهنگی و دینی، نظریه پردازی ها و مجادلات جدی کلامی و فقدان دلایل قوی و نیرومند برای دفاع از حقانیت قرآن و... در شرایط زمانی خاص دانسته است. در نهایت نیز با اشاره به پیامدهای این نظریه، ناسازگاری آن را با مبانی معتزله و شیعه اثبات کرده و آن را مورد نقد قرار داده است.