فاعلیت انسان در تفسیر المنار

جبر و اختیار، از نخستین مسئله
های کلامی
است که در میان مسلمانان مطرح شد و مهم ترین فرقه های کلامی چون قدریه، امامیه، معتزله و اشاعره درباره آن موضعی اتخاذ کردند. اهل حدیث عامه و هم چنین پس از آنان اشاعره، با توجه به ظاهر آیاتی از قرآن که در آن به فاعلیت پروردگار در افعال منسوب به انسان اشاره شده و هم چنین در پاس داشت توحید افعالی، به جبر، گرایش پیدا کرده و بر فاعلیت خداوند در افعال منسوب به انسان تأکید کرده اند. در این میان، امامیه با الهام از معارف نورانی اهل جبر و اختی  بیت با مردود دانستن هر دو باور ار در امر بین »تفسیر فاعلیت انسان راهی میانه برگزیدند که با عنوان شناخته می « الأمرین شود. رشید رضا به شدت با باور جبریه و اشاعره در باب عدم فاعلیت انسان مخالفت کرده، و از سوی دیگر اندیشۀ اختیار مطلق انسان و تفویض را نیز ناروا دانسته است و تلاش دارد در این بین راهی ، وجدان، مجموع آیات قرآن و آموزه میانه برگزیند. وی در این راستا دیدگاه خود را به حس های پیامبر و سلف صالح مستند کرده است.